Historia węglówki pióra Adama Wielądka

Historia węglówki pióra Adama Wielądka

16 maja 2015 | Autor:
PODZIEL SIĘ

Rok 2015 jest rokiem Józefa Nowkuńskiego. A to w związku z jubileuszem 90-lecia powierzenia mu kierownictwa nad budową kolejowej Magistrali Węglowej Śląsk - Port, która realizowało 11 rządów i aż 15 ministrów komunikacji. O wielkim projekcie II Rzeczypospolitej pisze Adam Wielądek.

Fot. SKM Warszawa

Po odzyskaniu niepodległości niezwykle ważnym zadaniem dla państwa stało się zapewnienie warunków dla eksportu węgla drogą morską, a co za tym idzie dowozu tej kopaliny do gdyńskiego portu. Były dostępne dwie trasy: Katowice – Częstochowa – Kutno – Bydgoszcz – Tczew – Gdańsk – Gdynia o długości 666 km oraz Katowice – Lubliniec – tzw. „korytarz kluczborski” (przebiegający przez terytorium niemieckie) – Ostrów Wielkopolski – Gniezno – Bydgoszcz – Tczew – Gdańsk – Gdynia licząca 567 km.

W obu przypadkach władze Wolnego Miasta Gdańsk nie czyniły nic aby ułatwić transport węgla do polskiego portu w Gdyni, natomiast w odniesieniu do krótszej trasy władze niemieckie stwarzały wszelkie możliwe utrudnienia, aż wreszcie na początku 1925 r. zamknęły korytarz kluczborski dla polskich pociągów. Stworzyło to poważne perturbacje w realizacji zobowiązań eksportowych.25 czerwca tego samego roku rząd podjął decyzję o budowie linii objazdowej terytorium niemieckie: Kalety – Herby Nowe – Wieluń – Podzamcze/ Wieruszów o długości 115 km Minister Komunikacji na kierownika budowy powołał Józefa Nowkuńskiego. Linia powstała w czasie dziś niewyobrażalnym. Budowę rozpoczęto jesienią 1925 r., a po 12 miesiącach linia została oddana do eksploatacji. W 1926 r. otwarto też dla ruchu pociągów nowobudowany odcinek Gdynia Główna – Gdynia Port.

Kolejowa magistrala węglowa

Aby zapewnić transport węgla w pełni przez terytorium polskie, powstała koncepcja zbudowania magistrali węglowej łączącej kopalnie Górnego Śląska z portem w Gdyni, z pominięciem Gdańska. 28 lutego 1928 roku ukazał się dekret Prezydenta RP, Ignacego Mościckiego o rozpoczęciu budowy tej magistrali. W projekcie przewidziano wykorzystanie istniejących odcinków linii kolejowych, a mianowicie:

  • w części południowej: z Katowic do Herbów Nowych
  • w części północnej: Inowrocław – Nowa Wieś Wielka oraz Gdynia Główna – Gdynia Port.

Nowe odcinki były budowane i oddawane do użytku etapowo. W pierwszym etapie, w ciągu ośmiu i pół miesiąca, zbudowano dwa odcinki:

  • Bydgoszcz Wsch. – Maksymilianowo (otwarcie 15 maja 1928)
  • Bąk – Kościerzyna (otwarcie 15 października 1928).

W drugim etapie, trwającym dwa lata, zbudowano cztery odcinki magistrali:

  • Herby Nowe – Siemkowice – Karsznice: przekazanie do eksploatacji 8 listopada 1930,
  • Maksymilianowo – Wierzchucin – Bąk: oddanie do eksploatacji 8 listopada 1930,
  • Kościerzyna – Somonino – Gdynia Główna: oddanie do użytkowania 9 listopada 1930,
  • Nowa Wieś Wielka – Bydgoszcz Wsch.: przekazanie do eksploatacji 21 grudnia 1930.

Pozostał do zbudowania odcinek Karsznice – Inowrocław. Jednakże skutki kryzysu 1928 roku uniemożliwiły kontynuowanie budowy siłami PKP. Rozpoczęto poszukiwanie partnera zagranicznego. 31 marca 1931 r. w Paryżu została podpisana umowa o powołaniu Francusko-Polskiego Towarzystwa Kolejowego (FPTK). Niecały miesiąc później została przyjęta przez sejm ustawa i wydane rozporządzenie Prezydenta RP o dokończeniu budowy magistrali węglowej i udzieleniu Towarzystwu koncesji na jej eksploatację na okres 40 lat. FPTK rozpoczęło natychmiast budowę poszczególnych brakujących odcinków: Karsznice –Ponętów – Borysławice – Lipie Góry – Inowrocław; łącznie 156 km. Prace budowlane zakończono w lutym 1933 r. i 1 marca cała magistrala węglowa stała się przejezdna dla pociągów.

Warto uświadomić sobie, że w okresie budowy magistrali węglowej 11 razy zmieniał się rząd (Kazimierz Bartel pięciokrotnie piastował stanowisko premiera), a 15 razy zmieniał się minister komunikacji (Alfons Khun był powoływany ośmiokrotnie. Swoje funkcje niezmiennie pełnili jedynie Prezydent RP Ignacy Mościcki i budowniczy magistrali Józef Nowkuński. Więcej o postaci wybitnego inżyniera na stronie SKM Warszawa.