Zapomniana infrastruktura kolejowa, kontrowersyjna estetyzacja Dworca Centralnego czy zaniedbania w utrzymaniu linii kolejowych – to tylko niektóre z kwestii omawianych 22 października 2015 roku w Rybniku podczas IV Rybnickiej Konferencji o Historii Kolei „Piękne, użyteczne, zbędne… Z dziejów i architektury obiektów kolejowych w Polsce”. Spotkanie zorganizowały Muzeum w Rybniku oraz Uniwersytet Ekonomiczny (UE) w Katowicach, Wydział Biznesu, Finansów i Administracji oraz Koło Inicjatyw Studenckich. Patronem medialnym tegorocznej edycji był „Kurier Kolejowy”.
W tej edycji konferencji organizatorzy chcieli przedstawić architekturę kolejową czyli dworce, parowozownie, warsztaty, mosty, wiadukty itp. jako wartościowy element tworzący krajobraz Polski. Podczas otwarcia konferencji dziekan UE dr Tomasz Zieliński podziękował m.in. redakcji „Kuriera Kolejowego” za patronat medialny nad wydarzeniem. Zaprezentowano również najnowsze publikacje Muzeum w Rybniku pt. „Sukcesy i porażki kolei w Polsce: 1918 – 1989” pod redakcją Michała Kapiasa i Dawida Kellera.
Myślą przewodnią spotkania jest przede wszystkim dokumentowanie komunikacyjnych zabytków techniki: parowozów, dworców, mostów, wiaduktów: Wolsztyna, Chabówki, licznych wąskotorówek, muzeów kolejowych, izb tradycji, skansenów - obiektów wyjątkowych, a mimo to zapomnianych, często zaskakujących, jak zwodzony most w Szczecinie czy dwupoziomowa stacja w Kostrzynie. Polska Organizacja Turystyczna posiada 150 najbardziej atrakcyjnych turystycznie obiektów, blisko 1|3 zabytków przemysłowych, w tym 80 obiektów kolejowych. Uczestnicy konferencji stwierdzili, że prawdopodobnie skutkiem zapóźnienia technicznego polskiego kolejnictwa jest bardzo mała aktywność społeczna miłośników kolei w dziedzinie ochrony jej spuścizny historycznej, zaprzestano eksploatacji kilku kolei wąskotorowych (Mława, Piotrków Trybunalski i Krośniewice) wchodząc w ostre konflikty z lokalnymi władzami. (Filip Bebenow, Uniwersytet Mickiewicza w Poznaniu – „Disneyizacja turystyki kolejowej w Polsce”).
dr Ariel Ciechański z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, autor książki „Carta Blanca”, zaprezentował historię Dworca Głównego we Wrocławiu i losy tych od dawna nieczynnych i niszczejących linii.
Dyskutowano również o zaniedbaniach PKP S.A. na przykładzie stacji Lubawka. Kiedyś była to pierwsza, a później jedna z kilku transgranicznych linii kolejowych łączących Dolny Śląsk z Czechami. Pozostał po tych czasach ogromny, obecnie częściowo spalony i zdewastowany budynek dworcowy, a semafory i bramki trakcyjne trafiły na złom.
Podczas spotkania wskazano również, że istnieje tendencja do przekształceń obszarów kolejowych znajdujących się w ścisłym sąsiedztwie dworca, takich jak: stacja rozrządowa i postojowa, zakłady naprawcze itp. Według gości konferencji powinny one być przeznaczone pod rozwój węzła multimedialnego, dzięki czemu wzrośnie znaczenie dworca jako centralnego punktu w strukturze miasta. Nieruchomości kolejowe niezwiązane z transportem kolejowym, takie jak tereny sportowe i rekreacyjne, pracownicze ogrody działkowe, infrastruktura socjalna, osiedla pracownicze, winny być nadal użytkowane według pierwotnych funkcji po wyłączeniu ich ze struktur kolejowych.
Najwięcej dyskusji wywołał referat dr Daniela Załuskiego nt. ponownego remontu Dworca Centralnego w Warszawie, mimo że dwa lata temu przeszedł on gruntowny lifting, który kosztował 80 mln zł. Dr Załuski stwierdził, że prof. Jerzy Porębski - współtwórca systemu informacji wizualnej na Dworcu Centralnym, popełnił błąd przy projektowaniu. Według założeń nowej estetyzacji dworca hala główna ma być bardziej przestrzenna, zostaną zlikwidowane stojące tam plastikowe bryły. Zostaną połączone dwie antresole, do których z poziomu zero można będzie dojechać ruchomymi schodami. Remont ma kosztować ok. 20 mln zł. Wzburzenie wywołał również temat remontu całego Warszawskiego Węzła Kolejowego w latach 2018-2020.
Wśród tematów konferencji znalazły się również remonty dworców kolejowych w związku z Mistrzostwami Europy w Piłce Nożnej w 2012r na podstawie dworców: Wrocław Główny, Tarnów i Warszawa Centralna, panel nt. projektowania stacji kolejowych w okresie międzywojennym, jak również omówienie projektu budowy kolei Szczecin – Świnoujście przez Zalew Szczeciński.
