Sukcesem zakończyły się trójstronne negocjacje pomiędzy europarlamentem, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską (tzw. trylog) dotyczące politycznej części IV pakietu kolejowego. Zakłada ono m.in. wprowadzenie obowiązkowych procedur przetargowych oraz otwarcie krajowych sieci kolejowych dla operatorów z zagranicy.
Pakiet ten obejmuje szereg środków, dzięki którym koleje europejskie staną się bardziej innowacyjne i konkurencyjne. Porozumienie ma zapewnić pasażerom w szczególności poprawę jakości usług kolejowych w UE dzięki stopniowemu otwieraniu krajowych rynków kolejowych. To ostatni krok w procesie tworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego.
– Porozumienie to otwiera nowy rozdział w rozwoju europejskiej sieci kolejowej. Zbyt długo w sektorze kolejowym brakowało impulsów, by dostosowywać go do potrzeb konsumentów, w wyniku czego udział kolei w rynku transportowym stale malał. Stopniowe otwieranie rynku doprowadzi do poprawy jakości świadczonych usług – przekonuje Violeta Bulc, komisarz UE ds. transportu. – Osiągnięte porozumienie zapewni również nowe możliwości inwestycyjne i będzie sprzyjać tworzeniu nowych miejsc pracy w tym sektorze. Zachęci również Europejczyków do korzystania w większym stopniu z transportu kolejowego, co przyczyni się do realizacji naszych celów w zakresie zmniejszania emisji dwutlenku węgla. Atrakcyjniejsze koleje oznaczają wygraną na każdym polu – dodaje.
Zgodnie z porozumieniem czwarty pakiet kolejowy umożliwi stopniowe otwieranie krajowych rynków kolejowych przewozów pasażerskich na konkurencję, co da nowy impuls do ich rozwoju.
W ostatnich dziesięcioleciach w sektorze przewozów kolejowych, wciąż zdominowanym przez monopole krajowe, utrzymuje się tendencja spadkowa. Wraz z wdrożeniem czwartego pakietu kolejowego wszystkie przedsiębiorstwa kolejowe w UE będą mogły oferować usługi kolejowe w całej Unii. W przypadku usług komercyjnych nowi operatorzy będą mogli rozpocząć działalność od 2020 r. Do 2019 r. państwa członkowskie będą mogły jeszcze podpisywać z przewoźnikami umowy na starych zasadach, na okres nie dłuższy niż do 2033 r. Natomiast od 2023 r. właściwe organy powinny udzielać zamówień publicznych na usługi kolejowe w drodze przetargów opartych na zasadach konkurencji i otwartych dla wszystkich przedsiębiorstw kolejowych z UE, z wyjątkiem szczególnych przypadków.
Otwarcie rynku będzie sprzyjać tworzeniu nowych modeli biznesowych. Pod presją konkurencji ze strony nowych operatorów przedsiębiorstwa zasiedziałe będą musiały się dostosować i w większym stopniu uwzględnić potrzeby konsumentów. Konkurencja nie jest jednak celem sama w sobie, państwa członkowskie będą nadal miały możliwość bezpośredniego udzielania zamówień publicznych na usługi kolejowe, pod warunkiem osiągnięcia celów w zakresie efektywności (jakość, punktualność itp.). Takie podejście przyniesie korzyści pasażerom. Z doświadczeń państw członkowskich, które otworzyły już swój rynek krajowy, wynika, że prowadzi to do zwiększenia częstotliwości przejazdów, poprawy jakości usług i obniżenia cen.
Czwarty pakiet umożliwi również wspieranie inwestycji w sektorze kolejowym. Dane państw członkowskich, które zliberalizowały swoje rynki usług kolejowych, dowodzą, że otwarcie tych rynków ma pozytywny wpływ na tworzenie miejsc pracy. Ponadto, przewozy kolejowe są rodzajem transportu zdecydowanie najbliższym idei zrównoważonego rozwoju, zatem poprzez uczynienie ich bardziej atrakcyjnymi czwarty pakiet kolejowy powinien umożliwić odchodzenie od innych, powodujących większe zanieczyszczenia rodzajów transportu w kierunku transportu kolejowego. Przyczyniłoby się to do realizacji unijnych celów w zakresie zmniejszenia emisji.
Na pakiet składa się sześć propozycji legislacyjnych, w tym trzy dotyczące aspektów technicznych, takich jak np. wydawanie certyfikatów bezpieczeństwa czy ujednolicenie standardów technicznych na kolei, i trzy tzw. polityczne, czyli odnoszące się do kwestii zarządzania sieciami kolejowymi i otwarcia rynku krajowych przewozów pasażerskich na podmioty z zewnątrz. Część techniczna IV pakietu została przyjęta niemal bezproblemowo - w grudniu 2015 r. państwa członkowskie przyjęły swoje stanowisko w tej sprawie.
Porozumienie osiagnięte przez trylog 19 kwietnia musi zostać w najbliższych dniach zatwierdzone przez państwa członkowskie i Parlament Europejski, a następnie zostać formalnie przyjęte przez PE i Radę UUE. Oczekuje się, że nastąpi to jesienią 2016 r.
