Europarlament poparł w środę nowe przepisy, które wprowadzają obowiązek organizowania przetargów na świadczenie publicznych usług kolejowych otwartych dla wszystkich inwestorów z krajów Unii Europejskiej. Mają one też przyczynić się do wzrostu inwestycji i do rozszerzenia oferty o nowe usługi.
Zmiana przepisów ma na celu zwiększenie udziału kolei w przewozach pasażerskich. Obecnie, pod względem liczby użytkowników, podróżowanie pociągiem pozostaje daleko w tyle za innymi sposobami transportu. Bardzo zróżnicowany jest też poziom satysfakcji podróżnych w poszczególnych państwach Unii. Procedura wyboru firm świadczących pasażerskie usługi kolejowe w drodze publicznego przetargu powinna stopniowo stać się obowiązującym standardem w państwach członkowskich.
Zamówienia na świadczenie usług publicznych dotyczących kolei przyznawane w oparciu o konkurencyjną procedurę przetargową powinno zwiększyć zainteresowanie firm poziomem satysfakcji klientów i przyczynić się do zaoszczędzenia publicznych pieniędzy.
Rozporządzenie dopuszcza jednak odstępstwa od zasady obowiązkowego ogłaszania przetargu. W określonych w przepisach przypadkach możliwe będzie, jak obecnie, bezpośrednie udzielenia zamówienia lub zastosowanie uproszczonej procedury. Te wyjątkowe sytuacje to na przykład:
- bezpośrednie udzielenie zamówienia jest uzasadnione, gdy skutkiem takiej umowy byłaby poprawa jakości usług lub efektywności kosztowej w porównaniu z poprzednio udzielonym zamówieniem na świadczenie usługi publicznej.
- zamówienie będzie można złożyć bez przetargu, gdy średnia roczna wartość lub wielkość świadczenia usług publicznych w zakresie kolejowego transportu pasażerskiego w skali roku są niższe niż progi określone w rozporządzeniu (7,5 mln euro rocznie lub 500 000 km).
Ponadto każda spółka kolejowa będzie mogła przedstawić swoją ofertę usług komercyjnych na rynkach przewozów pasażerskich w UE, państwa członkowskie będą jednak mogły ograniczyć prawo nowego operatora do świadczenia usług na niektórych liniach pod pewnymi warunkami. Krajowy organ regulacyjny będzie musiał dokonać obiektywnej analizy ekonomicznej, która wykaże, czy takie ograniczenia są uzasadnione.
Ocenie będzie też podlegał potencjalny konflikt interesu między zarządcami infrastruktury i przedsiębiorstwami kolejowymi. Zarządzanie infrastrukturą musi odbywać się w taki sposób, aby zapewniać równy dostęp do infrastruktury.
W wyniku wprowadzenia nowych przepisów powinny zwiększyć poziom konkurencji, zapewnić przejrzystość finansową i uczciwe warunki finansowania. Równy dostęp do rynku i zwiększenie liczby przewoźników powinno ostatecznie przyczynić się do stworzenia nowych rodzajów działalności i dodatkowego ruchu. Zwiększenie konkurencji i specjalizacja podmiotów rynkowych powinna mieć również pozytywny wpływ na wydajność i efektywność oraz prowadzić do wzrostu inwestycji w infrastrukturę transportu kolejowego.
Wykonując umowy o świadczenie usług publicznych, podmioty świadczące te usługi będą musiały przestrzegać obowiązków wynikających z prawa socjalnego i prawa pracy ustanowionych na mocy prawa Unii, prawa krajowego lub układów zbiorowych.
Przedsiębiorstwa kolejowe będą mogły oferować nowe usługi biznesowe na liniach krajowych od 14 grudnia 2020 r. Konkurencyjna procedura przetargowa ma stać się ogólną zasadą w dziedzinie zamówień publicznych od grudnia 2023, z pewnymi wyjątkami.
