Ostatnie lata zapoczątkowały nową erę w stopniowym rozwoju kolei Republiki Azerbejdżanu, której jednym z najważniejszych obszarów jest odnowa i modernizacja taboru kolejowego, a przede wszystkim lokomotyw.
Flota lokomotyw elektrycznych jest odnawiana we współpracy z różnymi firmami, w tym z Alstom Transport, który ostatnio opracował specjalnie dla Kolei Azerbejdżańskich, spełniającą najnowsze międzynarodowe normy ochrony środowiska elektryczną lokomotywę towarową AZ8A. Prototyp pierwszej lokomotywy elektrycznej powstał w 2018 roku i nosił roboczą nazwę Prima T8. Powstanie tej lokomotywy jest związane z projektem przestawienie głównego ruchu towarowego na kolejach azerbejdżańskich na prąd zmienny.
AZ8A to dwuczęściowa, ośmioosiowa lokomotywa elektryczna 2 x 2O-2O z czterema wózkami i dwiema kabinami sterowniczymi. Przeznaczony jest do pracy na liniach napowietrznych o napięciu znamionowym 25 kV 50 Hz. Długość lokomotywy elektrycznej w osi sprzęgu wynosi 35.000 mm.
Prędkość konstrukcyjna lokomotywy wynosi 120 km/h. Całkowita masa użytkowa lokomotywy z 2/3 rezerwą piasku wynosi 200 t ±2 %. Konstrukcja lokomotywy o nacisku osi napędowej na szyny wynoszącym 25 kN jest zgodna z istniejącą infrastrukturą i parametrami eksploatacyjnymi obiektów torowych Kolei Azerbejdżańskich.
Lokomotywa elektryczna AZ8A będzie eksploatowana w warunkach klimatycznych Azerbejdżanu, gdzie dominuje gorące lato i łagodna zima, głównie w regionach półpustynnych i suchych stepowych, gdzie średnia roczna temperatura otoczenia wynosi +14,5°C, średnia temperatura zimą +1,7°C (styczeń), a średnia temperatura latem (lipiec) +27,9°C: Zakres temperatur roboczych lokomotywy jest zgodny z wymaganiami eksploatacyjnymi.
Główne parametry techniczno - eksploatacyjne lokomotywy elektrycznej AZ8A
- maksymalna temperatura: +50 °C
- temperatura minimalna: -25 °C
- dobowa zmienność wilgotności w lecie: 20-80%
- dobowe wahania wilgotności w zimie: 40-75%
- średnia wartość barometryczna: 746-763 mmHg.
- średnia wysokość nad poziomem morza: 956 m n.p.m.
- minimalna wysokość nad poziomem morza: -27,0 m
- szacowany średni roczny przebieg: 250 000 km
- okres eksploatacji: 40 lat
Lokomotywa AZ8A jest przeznaczona do eksploatacji z załogą składającą się z maszynisty i pomocnika maszynisty lub z jednego maszynisty. Praca na długich dystansach wymaga odpowiedniego komfortu maszynisty: do dyspozycji jest duża kabina z mikrofalówką, lodówką, ogrzewaniem podłogowym, wygodnymi, podgrzewanymi fotelami i podnóżkami, szafką na odzież wierzchnią i bagaż podręczny oraz szafka, w której zmieści się apteczka.
Konstrukcja kabiny maszynisty zapewnia bezpieczeństwo załogi lokomotywy. Maszynista, który znajduje się w głównej lokomotywie elektrycznej, otrzymuje wszystkie informacje eksploatacyjne i diagnostyczne o pracy urządzeń we wszystkich sekcjach. W sytuacjach, gdy maszynista nie może z jakiegokolwiek powodu obsługiwać lokomotywy, możliwe jest zdalne zatrzymanie pociągu za pomocą systemów łączności radiowej. Bezpieczeństwo pożarowe zapewnia automatyczny system gaśniczy, w skład którego wchodzą urządzenia wykrywające i gaszące pożar.
Główne wyposażenie mechaniczne lokomotywy składa się z 2 sekcji nadwozia, 4 dwuosiowych wózków, zawieszenia sprężynowego, sprzęgu, skrzyni biegów. Wyposażenie mechaniczne lokomotywy umożliwia pracę zarówno na torach węzłowych, jak i na torach z ciągłą regulacją temperatury. Korpus każdej sekcji jest samonośną konstrukcją spawaną wykonaną z wysokowytrzymałej stali niskostopowej i składa się z jednej ramy, dwóch ścian bocznych z drzwiami, jednej kabiny, jednej części tylnej z drzwiami do przejścia między dwoma sekcjami lokomotywy elektrycznej. Konstrukcja pudła zapobiega przedostawaniu się kurzu, śniegu i wody do wnętrza pudła przez urządzenia wentylacyjne, drzwi i dach, a także posiada pas wzmacniający, który chroni personel obsługi w przypadku zderzenia z pociągiem.
Każda sekcja lokomotywy AZ8A wyposażona jest w dwa automatyczne sprzęgi.
Mechaniczne odblokowanie sprzęgów automatycznych zapewnia jedna osoba za pomocą dźwigni zamontowanej na burcie lokomotywy, bez konieczności przechodzenia między elementami (członami lokomotywy lub wagonami).
Elektryczne wyposażenie trakcyjne lokomotywy obejmuje aparaturę wysokiego napięcia przeznaczoną do regulacji trakcji i hamowania pociągu (np. odbierak prądu, urządzenia przełączające i zabezpieczające, przekształtniki trakcyjne, silniki trakcyjne itp.) Wyposażenie elektryczne trakcji składa się z następujących jednostek funkcjonalnych:
- urządzenia elektryczne podłączone do obwodu linii napowietrznej i szyny powrotnej (odbieraki prądu, urządzenia łączeniowe i zabezpieczające, filtry zakłóceń radiowych, kanały kablowe i szynowe itp.)
- konwerter do zasilania silników trakcyjnych;
- silniki trakcyjne;
- urządzenia ochronny wysokiego napięcia.
W przypadku awarii części urządzeń elektrycznych lokomotywa pracuje w trybie awaryjnym, zapewniając minimalne straty mocy w trybie trakcji i hamowania (moc trakcyjna/hamulcowa wynosi w większości przypadków 87,5% po jednej awarii).
Lokomotywa jest obsługiwana jednym podniesionym odbierakiem prądu. Pantograf znajdujący się z tyłu lokomotywy jest używany w trybie nominalnym.
Układ hamulcowy lokomotywy wyposażony jest w następujące rodzaje hamulców:
- mechaniczny układ hamulcowy, znany jako hamulec cierny ze sterowaniem pneumatycznym, który obsługuje automatyczny hamulec pneumatyczny, automatyczny pomocniczy hamulec lokomotywy bezpośredniego działania oraz automatyczny hamulec postojowy;
- elektryczny układ hamulcowy z odzyskiem energii, znany jako hamulec elektrodynamiczny - w tym przypadku hamowanie odbywa się za pomocą silników trakcyjnych, które pełnią rolę prądnic.
Lokomotywa AZ8A posiada system przełączania hamulców, który automatycznie przełącza się między pneumatycznym hamowaniem mechanicznym a elektrycznym hamowaniem odzyskowym. Maszynista kontroluje automatyczne hamowanie poprzez zawór hamowania automatycznego. W przypadku awarii sterowania elektronicznego dostępny jest hamulec awaryjny.
O charakterze proekologicznym lokomotywy AZ8A świadczy niski poziom hałasu zewnętrznego: podczas jazdy z prędkością 80 km/h poziom hałasu nie przekracza 84 dBA na torze bezstykowym i 87 dBA podczas jazdy na torze łączonym (klasycznym). W lokomotywie AZ8A zastosowano materiały okładzinowe, dekoracyjne i inne, które wykluczają gromadzenie się brudu oraz umożliwiają łatwe czyszczenie i zabiegi higieniczne.
Koleje Azerbejdżańskie posiadają dwie nowoczesne lokomotywownie w Baku i Ganji, przeznaczone do konserwacji i serwisowania lokomotyw AZ8A AC, które zostały zbudowane z zastosowaniem najnowszych technologii.
Autorzy opracowania:
Zastępca Kierownika Departamentu Przewozów Towarowych ds. taboru kolejowego Kolei Azerbejdżańskich
Yadigar Shirmamedov
Przedstawciel Kolei Azerbejdżańskich w SŻD, Specjalista Komisji Infrastruktury i Taboru Kolejowego OSJD
Angelina Shurganova
