Od dnia 7 lutego Białoruś wprowadziła zakaz tranzytu kolejowego z Litwy dla niektórych grup towarów. Chodzi tu nie tylko o produkty wytwarzane na Litwie, ale także ładowane na litewskich stacjach kolejowych. Posunięcie to było odpowiedzią na wstrzymanie 2 lutego tranzytu i przeładunku białoruskich nawozów potasowych przez terytorium Litwy i jej porty morskie. Jaki to będzie miało wpływ na Ukrainę? Czy alternatywna trasa przez Polskę jest opłacalna?
Ogólnie rzecz biorąc, wojna tranzytowa Mińska z krajami bałtyckimi rozpoczęła się w zeszłym roku od sankcji USA przeciwko Belaruskali, jednemu z kluczowych źródeł dochodów dewizowych reżimu Łukaszenki. Litwa musiała odciąć białoruskim nawozom dostęp do portu w Kłajpedzie (przez który odbywała się większość przeładunków), a dziś ten łańcuch zdarzeń doprowadził do ryzyka, że Ukraina zostanie bez produktów naftowych z tego kraju.
Według danych Kolei Ukraińskich w 2021 roku z Litwy na Ukrainę przez Białoruś dostarczono 1,655 mln ton ładunków, z czego 1,071 mln ton stanowiły produkty naftowe, a 433 tys. ton - nawozy mineralne.
Udział litewskich produktów naftowych na rynku ukraińskim, choć daleki od dominującego, jest nadal dość znaczący. Consulting Group A-95 oszacowała, że import z Litwy w 2021 roku będzie stanowił 9% oleju napędowego na Ukrainie (690 tys. ton), 11% benzyny (265 tys. ton) i 16% rynku parafiny lotniczej produkowanej przez rafinerię w Możejkach (57 tys. ton). Szczególną popularnością cieszyła się benzyna A-95 i A-98 sprowadzana z Litwy.
Wśród produktów naftowych dostarczanych na Ukrainę z Litwy są także bitumy i gaz płynny. W ubiegłym roku na Ukrainę wysłano 57,6 tys. ton litewskich asfaltów drogowych klasy 70/100. Jego udział w całkowitej podaży produktu na rynek ukraiński wynosi około 6%. Jeśli chodzi o LPG, którego Orlen jest głównym dostawcą na Ukrainę drogą kolejową, to jego udział w wolumenie importu tego produktu wynosi 1,8% (27,4 tys. ton).
Ściśle rzecz biorąc, litewscy dostawcy produktów naftowych są dla Ukrainy stosunkowo niewielkim, ale ważnym z punktu widzenia dywersyfikacji źródłem. Przecież do tej pory na rynku dominowały Białoruś i Rosja. Dostawcy z tych krajów odpowiadali za 72% importu oleju napędowego na Ukrainę w 2021 roku.
Według danych UZ, dostawy na trasie Litwa - Białoruś - Ukraina mogą spaść o ponad 1,5 mln ton rocznie. W rzeczywistości tranzyt przez Polskę pozostaje jedyną alternatywą dla dostaw produktów naftowych koleją z Litwy na Ukrainę. Logicznie wynikają z tego dwa zasadnicze pytania: czy infrastruktura kolejowa obu krajów jest gotowa na przyjęcie dodatkowych ładunków i czy dostawcy są gotowi korzystać z nowej trasy.
Centrum Strategii Transportowych zapytało również LTG Cargo, które w 2021 r. przewiozło przez Białoruś na Ukrainę 2,1 mln ton ładunków (w tym 1 mln ton produktów ropopochodnych i ok. 450 tys. ton nawozów), o możliwość dostarczania produktów alternatywną trasą przez Polskę. Litewska spółka potwierdziła, że 7 lutego zawiesiła tranzyt produktów naftowych i nawozów przez Białoruś zarówno na Ukrainę, jak i do innych krajów.
Obecnie trwają wstępne kalkulacje, w jaki sposób można by rozwinąć świadczenie usług transportu towarowego poprzez przewóz towarów przez Polskę na Ukrainę, do Turcji lub innych, wschodnich kierunków. W celu opracowania i uruchomienia alternatywnych tras przez Polskę ważna będzie ocena takich aspektów, jak: długość i czas trwania trasy, procesy organizacji tras w Polsce, zmiany w taborze kolejowym ze względu na różne standardy skrajni itp. Przy przewozie towarów korytarzem alternatywnym pociągi z Ukrainy mogą wjechać do Polski przez jedno z dwóch lub trzech przejść granicznych, a z Polski na Litwę - przez przejście graniczne Trakiszki - poinformowała spółka LTG Cargo. Spółka podkreśliła, że jej działalność na Ukrainie jest obecnie prowadzona w normalnym trybie, natomiast LTG Cargo Ukraine, które działa w naszym kraju, zamierza w tym roku kontynuować dywersyfikację swojej działalności.
Jeśli chodzi o samych dostawców, to nadal są oni ostrożni w prognozowaniu opłacalności dostarczania produktów naftowych na Ukrainę przez Polskę. Orlen Lietuva, główny dostawca paliwa samochodowego i lotniczego, zapowiedział, że będzie realizował dostawy przez Polskę, ale oczekuje się, że z tego powodu zmieni się cena produktu, w zeszłym roku Orlen przeprowadził już testowe dostawy litewskiego produktu przez Polskę na Ukrainę, ale koszt tej trasy okazał się nieopłacalny.
