Kolej 1435 mm. Systemy zasilania kolejowych sieci trakcyjnych UE vs Ukrainy. Co z lokomotywami?

Kolej 1435 mm. Systemy zasilania kolejowych sieci trakcyjnych UE vs Ukrainy. Co z lokomotywami?

12 września 2022 | Autor: Roman Veprytskyi | Źródło: Kurier Kolejowy
PODZIEL SIĘ

Geopolityczna sytuacja ostatnich lat całkowicie odwróciła kierunek rozwoju polityczno-gospodarczego Ukrainy. Pojawiły się wyzwania, ale i problemy, związane z zacieśnieniem kontaktów z Unią Europejską. Wydarzenia ostatnich miesięcy sprawiły, że niektóre z nich wymagają pilnego rozwiązania. Jedną z kluczowych kwestii, na najbliższe miesiące i lata, jest integracja ukraińskiego systemu kolejowego z systemem obowiązującym w UE. Poruszałem już temat różnicy w rozstawie torów, innym istotnym elementem pozwalającym zapewnić ciągłość transportu kolejowego pomiędzy Polską (Unią Europejską) a Ukrainą jest sieć trakcyjna.

Roman Veprytskyi, Dyrektor ds. współpracy międzynarodowe INFRA - Centrum Doradztwa Fot. Archiwum autora

W takich krajach jak Polska, Włochy, Hiszpania, Belgia, Słowenia, część Czech i Słowacji w sieci trakcyjnej stosowane jest napięcie stałe 3 kV. W Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Szwecji oraz Norwegii – 15 kV/16⅔ Hz. Rumunia, Węgry, Bułgaria, Grecja, Finlandia, Dania, część Francji, Wielkiej Brytanii i Czech - 25 Kv 50 Hz; natomiast w pozostałej części Francji, Wielkiej Brytanii oraz w Holandii stosowane jest napięcie stałe 1.5 kV.  Pomimo powszechnego zróżnicowania systemów zasilania kolejowej sieci trakcyjnej w UE, nie ma większych problemów z tym, żeby połączyć infrastrukturę kolejową tych krajów w jeden system. 

Ponad osiemdziesiąt procent przewozów kolejowych w Ukrainie przypada na zelektryfikowany transport kolejowy. Przy rozstawie szyn 1520 mm również stosuje się różne systemy napięcia: napięcie stałe 3 kV i przemienne 25 kV 50 Hz. W Ukrainie jest sześć dyrekcji kolejowych [1]: Lwowska, Przydnieprowska, Odeska, Południowo-Zachodnia, Południowa i Doniecka. Spośród nich Lwowska, Południowa, Doniecka i część kolei Przydnieprowskiej, stosują napięcie stałe 3 kV. Napięcie przemienne 25 kV 50 Hz jest stosowane w obszarze działania dyrekcji: Przydnieprowskiej, Odeskiej i Południowo-Zachodniej. Obecnie sieć trakcyjna i jej zasilanie w kolejach ukraińskich, składa się z 44 odcinków obejmujących 239 okręgów sieci trakcyjnej, 307 podstacji trakcyjnych oraz 116 okręgów energetycznych.

Zastosowanie różnych typów zasilania ogranicza możliwości wykorzystania tych samych lokomotyw na całym terytorium Ukrainy. Lokomotywy dzielą się, w zależności od ich przeznaczenia, na lokomotywy przeznaczone do sieci wykorzystującej napięcie stał 3 kV albo napięcie przemienne 25 kV 50 Hz. Wyjątkiem, w przypadku pociągów pasażerskich, są elektryczne zespoły trakcyjne (ezt) nowej generacji, przystosowane do dwóch systemów zasilania, które stanowią do 5% całości taboru kolejowego Ukrainy. Należy również podkreślić, że większość jednosystemowych lokomotyw ukraińskich jest w znacznym stopniu zużyta i nie nadaje się już do dalszych napraw. I głównym problemem jest nie tylko to, że od dawna nie są produkowane części zamienne, ale także to, iż takie typy pojazdów nie są już produkowane od czasów ZSRR.

 

Fot. Archiwum autora.

 

Innym ważnym problemem elektryfikacji i zasilania jest zwiększone zużycie elementów infrastruktury trakcyjnej, ze względu na jej niedoinwestowanie. Co więcej, zastosowanie sieci o różnym napięciu wymaga dodatkowych procesów technologicznych (tj. zmiany lokomotywy), aby umożliwić dalszą jazdę. Znacznie wydłuża to czas przejazdu i podnosi koszty usług kolejowych. W Unii Europejskiej problem ten w zasadzie nie istnieje, gdyż przewoźnicy ulepszają swój park pojazdów kolejowych, kupując nowoczesne lokomotywy mogące pracować na różnych rodzajach napięcia.

Sieć trakcyjna w Ukrainie, ze względu na wiek i zaniedbania w zakresie inwestycji, nie jest przystosowana do zasilania pojazdów jadących z dużą prędkością, jednak nowoczesne lokomotywy wielosystemowe mogłyby znacznie usprawnić przejazdy, eliminując problemy, o których pisałem powyżej. Pozwoliłoby to również na skrócenie czasu i obniżenie kosztów przewozu nie tylko wewnątrz Ukrainy, ale również na trasach Ukraina - UE. Wielosystemowe lokomotywy mogłyby kursować z Ukrainy do różnych krajów UE, co pozwoliłoby podnieść opłacalność ekonomiczną przewozów, w tym między innymi szybkość transportowania przesyłek pomiędzy nadawcami a odbiorcami, jak też tranzytu towarów do portów i innych terminali przeładunkowych. A w przypadku ruchu pasażerskiego poprawić jakość obsługi pasażerów poprzez zredukowanie liczby przesiadek.

W ostatnich latach Ukrzaliznycia podjęła również szereg działań w celu rozpoczęcia realizacji projektu w zakresie wdrożenia na terenie Ukrainy standardowego europejskiego toru 1435 mm. Dotychczas, strategia rozwoju infrastruktury kolejowej (w tym sieci trakcyjnej) Ukrainy była opracowywana niezależnie od planów rozwojowych infrastruktury kolejowej UE. Również planowane przez Unię Europejską działania, zmierzające do poprawy jakości infrastruktury kolejowej, nie były w żaden sposób zintegrowane z planami Ukrainy. A wysiłki inwestycyjne były skierowane na osiągnięcie efektów gospodarczych dzięki rozwojowi sieci trakcyjnej na odcinkach, gdzie jej nie było.

Jednakże, na chwilę obecną, integracja ukraińskiej sieci transportowej z systemem unijnym uzyskała poparcie Komisji Europejskiej. Jedną z inicjatyw, zmierzających w tym kierunku, jest włączenie Ukrainy i jej szlaków logistycznych do transeuropejskiej sieci transportowej - TEN-T.  Dla Ukrainy stwarza to nowe możliwości rozwoju infrastruktury transportowej.

Zarówno takie inicjatywy, jak i konsekwentne inwestowanie w nowoczesne wielosystemowe lokomotywy, umożliwi, w, mam nadzieję, niedalekiej przyszłości poprawę jakości oraz ekonomicznej zasadności połączeń kolejowych Ukraina - Unia Europejska.

 

[1] Dyrekcja kolejowa – ukr.  Дорога czyli „droga” - jest to regionalny oddział Ukrzaliznycia S.A., czyli ukraińskiej instytucji odpowiedzialnej za nadzór nad siecią kolejową. Ukrzaliznycia posiada 6 regionalnych filii

 

Roman Veprytskyi jest z wykształcenia doktorem nauk prawnych. Ukończył również takie kierunki jak transport kolejowy, ekonomia, administracja publiczna oraz zagospodarowanie terenu oraz kataster. W latach 2015-2020 był członkiem Charkowskiej Rady Obwodowej.
W ostatnich latach pełnił funkcje dyrektorskie w ukraiński państwowym przedsiębiorstwie kolejowym „Ukrzaliznycia".

Obecnie Roman Veprytskyi dołączył do zespołu polskiej firmy  INFRA  - Centrum Doradztwa gdzie objął stanowisko Dyrektora ds. współpracy międzynarodowej.