Regulacje Działanie regulatora rynku - Prezesa i Urzędu Transportu Kolejowego w roku 2022.

Działanie regulatora rynku - Prezesa i Urzędu Transportu Kolejowego w roku 2022.

31 stycznia 2023 | Źródło: Urząd Transportu Kolejowego
PODZIEL SIĘ

2022 rok w UTK upłynął pod znakiem kontynuowania działań dotyczących poprawy bezpieczeństwa kolejowego, szczególnie poprzez budowę Centrum Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów. Był to także czas wyzwań związanych z odbudową popytu na przewozy kolejowe po pandemii, a także z wojną w Ukrainie. Był to rok wymagający, ale obfitujący w inicjatywy poprawiające bezpieczeństwo kolei. 

 

Fot. Kurier Kolejowy

 

W 2022 r. Urząd Transportu Kolejowego kontynuował działania zmierzające do poprawy bezpieczeństwa ruchu kolejowego w Polsce. Były one skupione nie tylko na realizacji statutowych obowiązków Prezesa UTK, ale także na szeregu inicjatyw m.in. promujących kolej i zabytki kolejnictwa.

W czerwcu 2022 r. Prezes Rady Ministrów, Mateusz Morawiecki powołał Ignacego Górę na pięcioletnią kadencję Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego. To druga kadencja na tym stanowisku. Ignacy Góra pełni tę funkcję od 30 marca 2017 r.

Poprawa bezpieczeństwa

EGZAMINOWANIE MASZYNISTÓW

W 2022 roku kontynuowana była budowa Centrum Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów w ramach Projektu pn. „Poprawa bezpieczeństwa kolejowego poprzez budowę Systemu Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów” finansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Wartość Projektu wynosi 48,114 mln zł, a otrzymane dofinansowanie UE to 40,897 mln zł. Prowadzone były prace wykończeniowe, związane z wyposażeniem nowoczesnych sal egzaminacyjnych oraz montażem innowacyjnych symulatorów pozwalających na egzaminowanie kandydatów na maszynistów.

Centrum Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów to innowacja, która wzbudza duże zainteresowanie nie tylko w kraju. W 2022 r. w CEMM odbyło się posiedzenie Sejmowej Komisji Infrastruktury, w trakcie którego Prezes UTK Ignacy Góra przedstawiał m.in. założenia nowego systemu egzaminowania maszynistów. CEMM odwiedził także Dyrektor Wykonawczy Agencji Kolejowej Unii Europejskiej Josef Doppelbauer. W trakcie spotkania z przedstawicielami UTK, poruszono tematy testów ESC/RSC, doposażenia pojazdów trakcyjnych w ETCS oraz ułatwień w ruchu towarowym z Ukrainą. CEMM gościł także Komitet Transportu Polskiej Akademii Nauk, przedstawicieli Związku Zawodowego Maszynistów Kolejowych w Polsce, Stowarzyszenia Ekspertów i Menadżerów Transportu Kolejowego, Fundacji ProKolej, IGTL, przedstawicieli startupu Nevomo, Rady ds. Transportu Kolejowego, a także przedstawicieli niektórych przewoźników kolejowych. 

Centrum Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów rozpoczęło działalność w styczniu 2023 r. przy Alejach Jerozolimskich 211 w Warszawie. Na powierzchni nieomal 1 000 m2 znajdują się dwie sale pozwalające na egzaminowanie 75 osób dziennie oraz trzy symulatory pojazdów kolejowych. Do dyspozycji zdających jest lokomotywa elektryczna, elektryczny zespół trakcyjny oraz lokomotywa manewrowa, wszystkie wyposażone w zunifikowane pulpity. W symulatorach wykorzystane jest odwzorowanie ponad 5 000 km rzeczywistych tras kolejowych. Cała obsługa procesu egzaminowania, zapisy na egzaminy oraz składanie wniosków o wydanie licencji maszynisty są realizowane przez internet. Testy egzaminacyjne na licencje i świadectwo maszynisty są przeprowadzane komputerowo w siedzibie CEMM. Centrum Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów jest od 2023 r. jedynym ośrodkiem egzaminacyjnym dla osób wchodzących do zawodu maszynisty, czyli ubiegających się o licencję i świadectwo maszynisty. Zapewnia miarodajne, porównywalne i powtarzalne prowadzenie egzaminów różnych kategorii egzaminacyjnych.

KRAJOWY REJESTR MASZYNISTÓW

W minionym roku ruszył Krajowy Rejestr Maszynistów i Prowadzących Pojazdy Kolejowe (KREMiPPK). To część projektu „Poprawa bezpieczeństwa kolejowego poprzez budowę Systemu Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów” finansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Podmioty rynku kolejowego, które zatrudniają osoby na tych stanowiskach oraz ośrodki szkolące maszynistów i kandydatów na maszynistów zostały zobowiązane do przekazania niezbędnych danych zasilających rejestr. Monitorowanie kompetencji personelu kolejowego jest nowym zadaniem Prezesa UTK w celu zapewnienia bezpieczeństwa w transporcie kolejowym. Rejestr zawiera między innymi dane o egzaminowaniu, uprawnieniach i szkoleniach maszynistów i prowadzących pojazdy kolejowe.

CELE STRATEGICZNE UTK

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego w 2022 r. zaprosił rynek do przekazania opinii na temat celów i zadań zaplanowanych przez UTK do realizacji na najbliższe 5 lat. w obszarach: nowoczesny urząd, bezpieczeństwo, interoperacyjność i regulacja. Pozyskane opinie pozwoliły dopracować wyznaczone obszary i zminimalizować ryzyka. Pierwsze cele strategiczne UTK zostały określone na lata 2018 -2021. Jako kluczowe obszary wskazane zostały: bezpieczeństwo, regulacja i nowoczesny urząd. Obecnie między innymi w wyniku wdrożenia regulacji IV pakietu kolejowego, obszary rozwoju zostały uzupełnione o kwestie interoperacyjności. To kluczowy kierunek współczesnej kolei europejskiej. Konsultacje pozwoliły uwzględnić  oczekiwania interesariuszy w strategicznym dokumencie Prezesa UTK.

ZMIANA TRYBU SPRAWOWANIA NADZORU NAD ECM

Prezes UTK sprawuje nadzór nad działalnością podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie lub posiadających certyfikat w zakresie funkcji utrzymania. W celu weryfikacji spełniania wymagań określonych w załączniku II do rozporządzenia 2019/779, Prezes UTK przeprowadza wizyty w tych podmiotach co najmniej raz na 12 miesięcy. W 2022 r. opracowano nowe zasady sprawowania nadzoru, które przewidują przeprowadzanie audytów. Od 2023 r. nadzór sprawowany jest w oparciu o nowe zasady.

KONTROLE POCIĄGÓW

Urząd Transportu Kolejowego kontynuował prowadzenie dodatkowych kontroli podczas sezonowych szczytów przewozowych: w ferie zimowe, przed Wielkanocą, w długie weekendy, a także w wakacje. Kontrole skupione były przede wszystkim na spełnieniu wymogów bezpieczeństwa przez przewoźników, odpowiednim przygotowaniu składów, a także przestrzeganiu wytycznych dotyczących m.in. aktualnych dokumentów pojazdu.

ZGŁOSZENIA DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA RUCHU KOLEJOWEGO

Zgłoszenia dotyczące bezpieczeństwa ruchu kolejowego przekazywane do Prezesa UTK stanowią szczególnie cenny zasób informacji. Uzyskane w ten sposób zawiadomienia pozwalają na natychmiastową i precyzyjną reakcję w zakresie potencjalnych nieprawidłowości i sytuacji mogących stanowić zagrożenie w ramach sieci kolejowej oraz umożliwiają gromadzenie danych odnośnie różnej kategorii ryzyka i częstotliwości jego występowania.

W 2022 r. do Prezesa UTK przekazano 529 zgłoszeń w zakresie bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Najliczniejszą grupą zgłoszeń (167) są te dotyczące stanu technicznego i utrzymania infrastruktury oraz przyległych gruntów, następnie (103) przejazdów kolejowo – drogowych oraz stanu technicznego i utrzymania pojazdów (68).

REAKCJA NA ISTOTNE UTRUDNIENIA W RUCHU POCIĄGÓW

Prezes UTK każdorazowo reagował także na istotne zakłócenia ruchu kolejowego skutkujące dużymi opóźnieniami bądź odwołaniem kursowania pociągów. W takich sytuacjach prowadzone były kontrole mające na celu ustalenie przyczyn zakłóceń i weryfikację działań podejmowanych przez podmioty w sytuacji poważnych utrudnień w ruchu pociągów. Weryfikacji poddawano także kwestie związane z przestrzeganiem praw pasażerów, w tym w szczególności dostęp do aktualnych informacji dla klientów kolei.

Często przyczyny utrudnień związane były z awariami urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Mając to na uwadze Prezes UTK powołał zespół zadaniowy do spraw monitorowania poziomu bezpieczeństwa sektora kolejowego w Polsce poświęcony funkcjonowaniu Lokalnych Centrów Sterowania (LCS) z udziałem przedstawicieli rynku kolejowego oraz producentów urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Celem prac zespołu jest wdrożenie konkretnych działań, które będą skutkowały zmniejszeniem usterkowości urządzeń funkcjonujących w ramach LCS, a co za tym idzie pozytywnie wpłyną na bezpieczeństwo i jakość usług w transporcie kolejowym.

ODDZIAŁ TERENOWY W SZCZECINIE

W 2022 r. trwały przygotowania do utworzenia Oddziału Terenowego Urzędu Transportu Kolejowego w Szczecinie. Powołanie nowego oddziału ma przede wszystkim na celu usprawnienie procesu nadzoru Prezesa UTK nad podmiotami rynku kolejowego. W nowej strukturze jest osiem Oddziałów Terenowych UTK z siedzibami w Warszawie, Lublinie, Krakowie, Katowicach, Gdańsku, we Wrocławiu, Poznaniu oraz Szczecinie. Najnowszy obejmuje teren województw zachodniopomorskiego i lubuskiego.

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM

Nowym elementem w systemie poprawy bezpieczeństwa jest powołany przez Prezes UTK  zespół zadaniowy, którego celem jest realizacja planu działania na rzecz poprawy podejścia do zarządzania opartego na ryzyku. Zespół kieruje się zasadą, że nowoczesne podejście do zarządzania bezpieczeństwem opiera się na ryzyku, a przewoźnicy i zarządcy nie mogą ograniczać się jedynie do respektowania przyjętych przepisów i regulacji. Muszą proaktywnie identyfikować możliwe zagrożenia i wyprzedzająco podejmować działania zapobiegawcze. Proaktywne podejście do zarządzania ryzykiem i ciągłe doskonalenie w tym obszarze to podstawa kultury bezpieczeństwa.

POROZUMIENIE UTK Z LITEWSKIM ORGANEM DS. BEZPIECZEŃSTWA TRANSPORTU

Rok 2022 był także ważny w kwestii współpracy UTK z zagranicznymi partnerami. Prezes Urzędu Transportu Kolejowego podpisał porozumienie z Dyrektorem litewskiego organu ds. bezpieczeństwa transportu – Lietuvos Transporto Saugos Administracija. Dokument określa zasady współpracy w odniesieniu do wydawania jednolitych certyfikatów bezpieczeństwa i zezwoleń na wprowadzenie do obrotu dla pojazdów poruszających się do stacji granicznych na linii kolejowej łączącej Polskę i Litwę (linia nr 51Trakiszki – Mockava).

KULTURA BEZPIECZEŃSTWA W TRANSPORCIE KOLEJOWYM

W minionym roku kontynuowana była inicjatywa Deklaracji w sprawie rozwoju kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym dotychczas podpisana przez 266 przedstawicieli rynku kolejowego. W grudniu 2022 r. odbyła się gala VI edycji „Konkursu kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym”. Prezes UTK wręczył 6 nagród, 11 wyróżnień i specjalną nagrodę publiczności. Nagrodzono projekty sprzyjające rozwojowi bezpieczeństwa, najbardziej innowacyjne i wpływające na promowanie zasad kultury bezpieczeństwa. Uhonorowani zostali także bohaterowie kolei, którzy w szczególny sposób przyczynili się do ochrony zdrowia, a nawet życia ludzkiego.

W ramach projektu odbyło się także IV Forum Kultury Bezpieczeństwa dotyczące bezpieczeństwa na przejazdach kolejowo-drogowych. Podczas Forum przedstawiona została analiza wypadków na przejazdach kolejowo-drogowych oraz innowacyjne rozwiązania techniczne, które pozwolą zwiększyć bezpieczeństwo w takich miejscach. Poruszone zostały także zagadnienia edukacji odgrywającej istotną rolę w kształtowaniu właściwych postaw użytkowników dróg. Przeprowadzono również debatę w trakcie której zastanawiano się nad tym co zrobić, aby ograniczyć liczbę zdarzeń na przejazdach kolejowo-drogowych i jak skutecznie zwiększać świadomość zagrożeń wśród uczestników ruchu drogowego.

AKADEMIA BEZPIECZEŃSTWA KOLEJOWEGO

W 2022 r. kontynuowane były działania Akademii Bezpieczeństwa Kolejowego (ABK). Zorganizowano 31 szkoleń dla przedstawicieli rynku kolejowego, podczas których przeszkolono 3 682 osoby. Kolejnym sukcesem Akademii jest  platforma e-learningowa, która zapewnia  eksperckie szkolenia e-learningowe, możliwość pobierania materiałów ze szkoleń on-line i stacjonarnych, pobieranie certyfikatów oraz prosty sposób zapisu na zajęcia. Udostępniono także aplikację ABK na urządzenia mobilne dla systemów iOS i Android.

Projekt „Akademia Bezpieczeństwa Kolejowego” (ABK) jest realizowany przez UTK ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Wartość Projektu wynosi 4,3 mln zł a otrzymane dofinansowanie UE to 3,6 mln zł.

Kampania Kolejowe ABC

W 2022 roku kontynuowana była druga edycja Kampanii Kolejowe ABC. Przeprowadzono 213 lekcji, w których w szkołach i przedszkolach uczestniczyło 6 485 dzieci. Zainaugurowano kampanię medialną skierowaną nie tylko do dzieci, ale także do dorosłych. Głównym bohaterem projektu jest nosorożec Rogatek, który promuje bezpieczeństwo m.in. na billboardach, w radiu czy w telewizji.

Informacje na temat Kampanii Kolejowe ABC II za sprawą samych spotów w telewizji zostały wyświetlone ponad 1,4 miliarda razy i dotarły łącznie do ponad 33,6 miliona osób, co stanowi blisko 95% polskiego społeczeństwa. Za pomocą radia treści o bezpieczeństwie na terenach kolejowych usłyszało ponad 6 milionów słuchaczy, a spoty w Internecie, na platformach VOD i YouTube zostały wyświetlone blisko 75 mln razy.

W 2022 r. zorganizowane zostały również imprezy plenerowe. Łącznie w wydarzeniach w Zakopanem, Jastrzębiej Górze, Mikołajkach, Łebie i Wrocławiu udział wzięło 16 tys. osób. Wszystkie atrakcje, które pojawiły się podczas tych wydarzeń, zostały dobrane tak, aby zapewnić jak najlepszą edukację i zabawę dla całych rodzin. Wyjątkową atrakcją Zimowego Pikniku Rodzinnego na budynku wrocławskiego dworca został wyświetlony wideomapping 3D, który oglądało bezpośrednio i w transmisji on-line, ponad 10 tys. osób.

Projekt „Kampania Kolejowe ABC II jest realizowany przez UTK ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Wartość Projektu wynosi 60 mln zł, a otrzymane dofinansowanie UE to 51 mln zł.

Rynek i pasażerowie

DLA PASAŻERÓW

W 2022 r. do Urzędu Transportu Kolejowego wpłynęło 1 874 skarg pasażerskich i odebranych zostało aż 2 572 połączeń infolinii praw pasażerów w transporcie kolejowym.

W 2022 r. UTK opublikował wyniki badania satysfakcji pasażerów kolei. Raport przedstawia kompleksowy obraz kolei w oczach jej klientów oraz zmiany, jakie nastąpiły w tym zakresie od poprzedniego badania z 2019 r. Dokument jest źródłem informacji dla przewoźników oraz zarządców infrastruktury na temat potrzeb podróżnych, doświadczanych przez nich niedogodności oraz oczekiwanych zmian. W dokumencie zawarto również ocenę bezpieczeństwa epidemicznego oraz wpływ pandemii koronawirusa na ruch pasażerski.

W 2022 r. kontynuowano prace Zespołu zadaniowego ds. osób o ograniczonej możliwości poruszania się przy Prezesie UTK, w skład którego wchodzą przedstawiciele przewoźników oraz zarządców infrastruktury.

Jeden z głównych tematów realizowanych w 2022 r. odnosił się do nowych obowiązków przedsiębiorstw kolejowych, które wynikają z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2021/782 dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym. Przedstawiono także najważniejsze różnice w zakresie wymagań wynikających z przepisów rozporządzenia nr 1371/2007/WE w stosunku do nowego rozporządzenia nr 2021/782 w zakresie dostępności. Ponadto poruszono temat konieczności aktualizacji wewnętrznych regulaminów przedsiębiorstw kolejowych.

Kolejny temat dotyczył aktualnego stanu realizacji projektu: „Szkolenia dla pracowników sektora transportu zbiorowego w zakresie potrzeb osób o szczególnych potrzebach, w tym osób z niepełnosprawnościami” realizowanego przez UTK w partnerstwie Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Instytutem Transportu Samochodowego. Podczas spotkania przedstawiono stan realizacji projektu oraz omówiono doświadczenia wynikające z organizowanych w ramach projektu szkoleń „Różni Podróżni warsztat o komunikacji bez barier” dla osób pracujących w sektorze transportu zbiorowego i zdefiniowano najważniejsze problemy w tym aspekcie.

Kolejnym tematem była obsługa ruchu ewakuacyjnego pasażerów z terytorium Ukrainy. Przedstawiono ogólne statystyki przewozowe, natomiast uczestnicy wymienili się doświadczeniami i informacjami nt. organizacji podróży osób z niepełnosprawnością podczas ruchu migracyjnego obywateli z Ukrainy.

Ponadto kontynuowano aktywny udział w gremiach zewnętrznych działających na rzecz osób z niepełnosprawnością: w Radzie Dostępności przy Ministrze Funduszy i Polityki Regionalnej oraz w formacie Partnerstwa na rzecz dostępności.

Dla rynku

OTWARTY DOSTĘP

W 2022 r. Prezes UTK wydał  25 decyzji dotyczących otwartego dostępu.

18 decyzji przyznających otwarty dostęp dla pasażerskich przewozów kolejowych;

1 decyzję uchylającą decyzję w części dotyczącej warunków i zakresu wykorzystania dostępu do linii kolejowych;

1 decyzję umarzającą w całości postępowanie administracyjne;

2 decyzje odmawiające przyznania otwartego dostępu dla pasażerskich przewozów kolejowych;

1 decyzję przyznającą ograniczony dostęp dla pasażerskich przewozów kolejowych;

1 decyzję utrzymującą w mocy decyzję odmawiającą przyznania otwartego dostępu;

1 decyzję utrzymującą w mocy decyzję przyznającą ograniczony dostęp.

Decyzje te pozwalają na uruchomienie połączeń komercyjnych w relacji:

Kraków Główny – Split/Rijeka i w relacji powrotnej;

Bydgoszcz Główna – Hel oraz Hel – Władysławowo i w relacji powrotnej;

Katowice – Wrocław Główny i w relacji powrotnej;

Wrocław Główny – Świnoujście i w relacji powrotnej;

Kraków Główny – Częstochowa i w relacji powrotnej;

Praha hl.n. – Gdynia Główna i w relacji powrotnej;

Przemyśl Główny – Mościska II i w relacji powrotnej;

Praha hl.n. – Kraków Główny i w relacji powrotnej;

Praha hl.n. – Kraków Główny i w relacji powrotnej;

Kraków Główny – Warszawa Wschodnia i w relacji powrotnej;

Warszawa Wschodnia – Szklarska Poręba Górna i w relacji powrotnej;

Warszawa Wschodnia – Świnoujście i w relacji powrotnej;

Hel – Warszawa Zachodnia i w relacji powrotnej;

Łeba – Warszawa Zachodnia i w relacji powrotnej;

Warszawa Wschodnia – Zielona Góra Główna i w relacji powrotnej;

Warszawa Wschodnia – Wisła Głębce i w relacji powrotnej;

Wrocław Główny – Węgliniec (Bielawa Dolna – granica państwa) i w relacji powrotnej w ramach połączenia międzynarodowego Wrocław Główny – Berlin Lichtenberg;

Warszawa Wschodnia – Kunowice (gr.) i w relacji powrotnej w ramach połączenia na międzynarodowego Warszawa Wschodnia – Berlin Hbf;

Warszawa Wschodnia – Jelenia Góra i w relacji powrotnej.

REGULACJA

W 2022 r. Prezes UTK wydał dwie decyzje zastępujące umowy o wykorzystanie zdolności przepustowej (pomiędzy PKP PLK S.A. a PKP Intercity S.A. oraz pomiędzy PKP PLK S.A. a POLREGIO S.A.) Obie decyzje dotyczyły kwestii związanych z funkcjonowaniem komunikacji zastępczej. Prezes Urzędu Transportu Kolejowego analizował również sytuację przewoźników kolejowych związaną ze wzrostami kosztów zakupu energii. Po spotykaniu z przedstawicielami rynku wypracowane zostały propozycje pomocy dla przewoźników, które zostały przedstawione w piśmie skierowanym do Ministerstwa Infrastruktury.

W ramach komunikacji z rynkiem upowszechniano zasady dostępu do obiektów infrastruktury usługowej. Szczególną uwagę poświęcono problemowi udostępniania dworców kolejowych jako stacji pasażerskiej. W ramach prowadzonych działań opracowano dokument pt. Stacje pasażerskie jako obiekty infrastruktury usługowej – najczęściej zadawane pytania, odpowiadając tym samym na coraz większe zainteresowanie ze strony rynku kolejowego tym tematem.

Prezes UTK w 2022 r. udzielił 10 licencji przewoźnika kolejowego, a cofnął 4. Jedna licencja została przez Prezesa UTK zawieszona, a 10 zostało zmienionych.

Po 3 latach zamrożonych opłat na sieci zarządcy PKP PLK, Prezes UTK zatwierdził projekt cennika stawek jednostkowych opłat za minimalny dostęp do infrastruktury na rozkład jazdy pociągów 2022/2023. Zatwierdzone zostały również projekty cenników na rjp 2022/2023 zarządców PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście sp. z o.o., "Euroterminal Sławków" sp. z o.o. oraz Dolnośląskiej Służby Dróg i Kolei we Wrocławiu.

W celu poszukiwania systemowych rozwiązań stymulujących rozwój transportu kolejowego w 2022 r. powołano Zespół do spraw stawek jednostkowych opłat za dostęp i korzystanie z infrastruktury kolejowej. W skład Zespołu wchodzą przedstawiciele Urzędu Transportu Kolejowego, Ministerstwa Infrastruktury, zarządcy infrastruktury kolejowej i organizacji społecznych.

PORADNIKI I OPRACOWANIA

Aby ułatwić podmiotom rynkowym uzyskiwanie świadectw bezpieczeństwa Prezes UTK opublikował w 2022 r. przewodnik dotyczący opracowania regulaminu pracy bocznicy kolejowej. W przewodniku zawarto ogólne zasady tworzenia regulaminu, wskazówki szczegółowe dotyczące konkretnych zagadnień oraz sugestie odnośnie treści i formy przedstawienia informacji.

Została także przygotowana szczegółowa analiza zapotrzebowania rynku kolejowego na urządzenia pokładowe ETCS. Głównym jej celem było zidentyfikowanie potrzeb przewoźników kolejowych oraz określenie optymalnego wsparcia finansowego dla realizacji pracy eksploatacyjnej na sieci bazowej TEN-T do 2030 r. wyłącznie w oparciu o system ETCS. Analiza wykazuje, że poziom wsparcia finansowego ma olbrzymi wpływ na plany taborowe związane z ETCS. Oszacowano, że bez dodatkowego wsparcia i zachęt luka inwestycyjna w 2030 r., przy założeniu że cała praca przewozowa na sieci TEN-T będzie wykonywana przez pojazdy wyposażone w pokładowy ETCS, może objąć nawet 3 990 pojazdów trakcyjnych. Szansą na jej zmniejszenie są obecnie planowane formy dofinansowania inwestycji przewoźników kolejowych, określenie niższych stawek dostępu do sieci dla pojazdów wyposażonych w system ETCS czy też dążenie do wyłączenia systemów klasy B.

STATYSTYKA RYNKU KOLEJOWEGO

Urząd Transportu Kolejowego realizuje zadania z zakresu sprawozdawczości rynkowej od podmiotów rynku transportu kolejowego, w tym od licencjonowanych przewoźników osób, licencjonowanych przewoźników rzeczy oraz od zarządców infrastruktury i operatorów obiektów infrastruktury usługowej. Łącznie w 2022 r. do UTK w obszarze regulacji wpłynęło i zostało przeanalizowanych ponad 3 500 sprawozdań, a na stronie internetowej UTK opublikowano 27 raportów i analiz dotyczących rynku transportu kolejowego. Zasób wiedzy wynikający z analiz i sprawozdań dostępny jest także na stronie Dane kolejowe UTK.

OTWARTY URZĄD

W 2022 r. kontynuowany był projekt „Piątki z UTK”, w trakcie których eksperci odpowiadają na pytania klientów. Podczas „Piątków z UTK” można omówić zagadnienia dotyczące interpretacji przepisów, nieprawidłowości wykazanych podczas kontroli czy zasad nadzoru nad pracą komisji kolejowych. Prawie 100 osób, zarówno stacjonarnie, jak i zdalnie uczestniczyło w V edycji Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Technicznej „Transport Kolejowy 2022 Przeszłość – Teraźniejszość – Przyszłość” organizowanej przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego. Uczestniczący w konferencji pracownicy nauki, studenci, doktoranci oraz uczniowie szkół średnich wysłuchali 15 referatów w sesji plenarnej i plakatowej.

UTK wspólnie z fundacją ProKolej zorganizował II edycję konferencji „Prawo kolejowe – praktyka i kontrola sądowa”. Konferencja miała na celu wymianę wiedzy i doświadczeń oraz integrację środowiska prawniczego skupionego wokół branży kolejowej. Spotkanie w 2022 r. kierowane było do prawników oraz specjalistów zajmujących się regulacją rynku i bezpieczeństwem systemu kolejowego. Tematyka wydarzenia dotyczyła prawa administracyjnego, gospodarczego, cywilnego oraz kwestii regulacyjnych i legislacyjnych.

W 2022 r. Urząd Transportu Kolejowego i Tor-Audytor byli organizatorami IX Forum Bezpieczeństwa Kolejowego. Kilkudziesięciu przedstawicieli przedsiębiorców z branży kolejowej, eksperci urzędu oraz dziennikarze mediów poświęconych kolei rozmawiali o szeroko pojmowanym bezpieczeństwie kolei w Polsce.

PROMOCJA KOLEI

Na stronie dane.utk.gov.pl pojawił się nowy dział – Eko kolej. Zawarte  tam informacje pozwalają ocenić, jak kolej wypada na tle innych środków transportu pod względem oddziaływania na ludzi i środowisko. Zaprezentowanych zostało kilka kategorii danych dla transportu kolejowego, takich jak emisje gazów cieplarnianych, hałas, koszty zewnętrzne czy wypadkowość. Przedstawiony został również model promujący podróżowanie w zrównoważony sposób.

Prezes UTK zaangażował się również w promocję Planów Mobilności. W 2022 r. odbyła się konferencja, na której zaprezentowano zasady i narzędzia wspomagające zachęcanie pracowników do wyboru alternatywnych sposobów podróżowania, np. transportem publicznym. UTK przedstawił dotychczasowe doświadczenia oraz narzędzia wspomagające pracodawców we wspieraniu zrównoważonej mobilności.

Dodatkowe działania

POMOC DLA UKRAINY

Działania Urzędu Transportu Kolejowego w 2022 r. były także skupione wokół wojny w Ukrainie. Tuż po jej wybuchu pracownicy UTK zaangażowali się w wiele inicjatyw pomocowych. Wolontariusze z UTK udzielali uchodźcom informacje i pomagali w przenoszeniu bagaży na dworcach i stacjach kolejowych. Przygotowywali żywność  na potrzeby centrów dystrybucji pomocy humanitarnej lub rozdawano ją bezpośrednio na stacjach kolejowych. Zorganizowano także kilka zbiórek pomocy humanitarnej, którą przekazywano ośrodkom pomagającym uchodźcom w Polsce oraz wysyłano do Ukrainy. Prezes UTK zorganizował także spotkanie z przewoźnikami podsumowujące dotychczasowe doświadczenia podmiotów kolejowych w zakresie obsługi ruchu migracyjnego w związku z trwającą wojną. Spotkanie było okazją do weryfikacji przygotowania przewoźników, zarządców infrastruktury oraz dworców do przewozu zwiększonych potoków podróżnych w przypadku kolejnych fal migracyjnych.

MISJA TWINNINGOWA W GRUZJI

Eksperci Urzędu Transportu Kolejowego w 2022 r. kontynuowali realizację zadań wdrożeniowych w ramach misji GE18 ENI TR 04 19 „Support to approximation of Georgian legal and institutional framework to the Union Acquis in the field of railway transport” – na spotkaniach twinningowych. W ramach współpracy przeprowadzano szkolenia dla osób z gruzińskiego Ministerstwa Gospodarki i Zrównoważonego Rozwoju oraz Kolei Gruzińskich dotyczące unijnych przepisów z zakresu kolejnictwa - regulacji bezpieczeństwa i interoperacyjności. Wyjaśniono również zagadnienia istotne z punktu widzenia przygotowania legislacji i organizacji w obszarze kolejnictwa do ewentualnego wstąpienia tego kraju do Unii Europejskiej i odpowiedziano na wiele szczegółowych pytań i wątpliwości związanych ze specyfiką rynku gruzińskiego. W 2022 r. przedstawiciele Gruzji gościli w UTK w ramach wizyty studyjnej. Misje w ramach tego programu mają być kontynuowane również w 2023 r.

DZIAŁALNOŚĆ CHARYTATYWNA I SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ

W minionym roku zorganizowano dwie akcje krwiodawstwa pn. „Kolejowa kropla krwi” w Warszawie i Katowicach. Łącznie podczas tych dwóch edycji zebrano ok. 40 litrów krwi.

W 2022 r. Urząd Transportu Kolejowego opublikował raport CSR za 2021 rok. Nowe opracowanie prezentuje działania UTK w kluczowych obszarach oddziaływania: rynek kolejowy, pracownicy oraz środowisko.

OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA

Dbałość o dziedzictwo kolejowe to ważny obszar działalności UTK. W 2022 r. opublikowano kolejny reportaż z cyklu „Zabytki kolejnictwa – ocalić od zapomnienia". W „Kolei na wyprawę” zaprezentowana została bogata historia oraz krajobrazowe walory dwóch górskich linii kolejowych uchodzących za jedne z najpiękniejszych w Polsce: Wałbrzych – Kłodzko oraz Tarnów – Leluchów.  Reportaż pokazuje historię i walory krajoznawcze tych szlaków kolejowych, niezwykłe budowle architektoniczne, jak mosty i tunele, a także bogatą historię.

KOLEJE WĄSKOTOROWE

Ważnym obszarem działalność Prezesa UTK w 2022 r. było wsparcie kolei wąskotorowych. Urząd wydał przewodnik „Poznaj polskie koleje wąskotorowe”. W wydawnictwie przeznaczonym dla turystów znalazły się praktyczne informacje o kolejach wąskotorowych w Polsce. Przewodnik przygotowany we współpracy z zarządcami wszystkich kolei wąskotorowych funkcjonujących w 2022 r. uzyskał turystyczny znak jakości „Polska” nadany przez Polską Organizację Turystyczną. Prezes UTK spotkał się również z przedstawicielami kolei wąskotorowych w Polsce. Była to okazja do omówienia planów ich dalszej promocji, uwarunkowań formalnych funkcjonowania, a także dyskusji na temat wyzwań stojących przed właścicielami i operatorami systemów kolei wąskotorowych. Wydany został także poradnik „Koleje wąskotorowe” opracowany przez ekspertów UTK przeznaczony dla przedsiębiorców i samorządów zainteresowanych prowadzeniem przewozów na liniach wąskotorowych. Przewodnik określa m.in. jakie są wymogi formalne, by prowadzić przewozy kolejkami wąskotorowymi, jak uzyskać świadectwo bezpieczeństwa i świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu i ile to kosztuje.

NAGRODY

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego otrzymał nagrodę „Partner Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2022” w kategorii Instytucja Roku. Nagroda została przyznana dla instytucji publicznej, która swoimi działaniami przyczynia się do podnoszenia poziomu bezpieczeństwa drogowego.

Urząd Transportu Kolejowego został również nagrodzony w konkursie Centrum Unijnych Projektów Transportowych, zorganizowanym z okazji 15-lecia CUPT. UTK zajął drugie miejsce w konkursie za film promujący Centrum Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów, które powstało dzięki dofinansowaniu ze środków europejskich w ramach projektu System Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów. Forum z okazji 15-lecia CUPT było także okazją do wręczenia przez Prezesa UTK statuetki „Kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym” za wkład CUPT w budowę bezpiecznej kolei.