Tak będzie prezentował się po przebudowie dworzec kolei wąskotorowej w Niechorzu.

Tak będzie prezentował się po przebudowie dworzec kolei wąskotorowej w Niechorzu.

20 marca 2023 | Autor: Maciej Łozdowski | Źródło: Urząd Gminy Rewal / Nadmorska Kolej Wąskotorowa
PODZIEL SIĘ

Po długim oczekiwaniu Gmina Rewal ogłosiła przetarg na budowę dworca kolejki wąskotorowej w Niechorzu i remont zabytkowego parowozu Px48 3913. Inwestycja dofinansowana będzie kwotą 7.470.000 zł z Rządowego Programu Inwestycji Strategicznych. Realizacja odbędzie się w formule projektuj i buduj z terminem wykonania 24 miesięcy od podpisania umowy, czyli maj/czerwiec 2025 roku.

 

Fot. Urząd Gminy Rewal

Historia nadmorskiej wąskotorówki zaczęła się 1 lipca 1896 r., gdy kolej po raz pierwszy wyruszyła w trasę z Gryfic do Niechorza. W tamtych czasach, gdy nie było jeszcze odpowiedniej infrastruktury drogowej, a transport samochodowy nie był jeszcze tak powszechny, koleje dojazdowe były najbardziej optymalnym środkiem komunikacji masowej, zapewniającym turystom szybkie i wygodne dotarcie do nadmorskich miejscowości wypoczynkowych.

Pierwotnie kolej poruszała się po torach o rozstawie 750 mm, dopiero w 1912 r. poszerzono rozstaw szyn do 1000 mm, co znacznie usprawniło transport towarowy pomiędzy Gryficami i Niechorzem. Dynamiczny rozwój kolei na początku XX w. w znacznym stopniu przyczynił się do rozwoju gospodarki regionu Pomorza Zachodniego.

W latach osiemdziesiątych XX w. transport kolejami dojazdowymi stawał się coraz mniej opłacalny i w końcu został wyparty przez tańszy i wygodniejszy transport samochodowy. Z powodu braku inwestycji ze strony PKP infrastruktura i tabor Gryfickich Kolei Dojazdowych zaczęły ulegać stopniowej dewastacji. Aby zapobiec całkowitemu zniszczeniu, 11 maja 1995 r. Gryficka Kolej Dojazdowa została wpisana do rejestru zabytków. Sytuacja ta nie poprawiła jednak złej kondycji i gdy w latach 90-tych utrzymanie linii wąskotorowej Gryfice-Trzebiatów przestało się opłacać, PKP postanowiły ostatecznie pozbyć się kolejki. Jedna z ofert kupna kolejki nadeszła aż z Kenii.

 

Dworzec Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej w Niechorzu po odbudowie. Wizualizacja Gmina Rewal

 

Dworzec Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej w Niechorzu po odbudowie. Wizualizacja Gmina Rewal

 

Na szczęście oferta z Afryki nie została zaakceptowana przez zarząd kolei i przed ostatecznym zniknięciem z nadmorskiego pejzażu wąskotorówkę uchronił samorząd gminy Rewal i ówczesny wójt Konstanty Tomasz Oświęcimski. Na podstawie umowy, podpisanej w 2002 roku z Dyrekcją PKP oraz Ministrem Skarbu,  gminie Rewal przekazane zostało nieodpłatnie na własność mienie ruchome, tj. tabor kolejowy i wyposażenie warsztatów w Gryficach oraz oddane w użyczenie grunty kolejowe, a także infrastruktura i budynki służące do eksploatacji linii kolejowych, o łącznej dł. 61 km.

29 maja 2002 r. wąskotorówka powróciła na tory, tym razem już jako własność gminy Rewal. Niestety z powodu złego stanu technicznego mostu na rzece Redze w Nowielicach oraz częściowo zdewastowanych torowisk nie udało się ponownie uruchomić zamkniętej w 1999 r. trasy na odcinku Pogorzelica-Trzebiatów. Zarządzanie koleją wąskotorową na trasie Gryfice-Pogorzelica, przejął powołany uchwałą Rady Gminy Referat Transportu Kolejowego Gminy Rewal.

Wieloletni brak inwestycji i remontów ze strony PKP spowodował ogólną zapaść nadmorskiej kolejki. Zła kondycja infrastruktury kolejowej, przejętej przez rewalski samorząd wymagała przeprowadzenia pilnych prac remontowych, a co się z tym łączy - poniesienia ogromnych wydatków, które znacznie przerastały możliwości finansowe gminy, liczącej niespełna 3,5 tys.mieszkańców. 

 

Obecny stan dworca Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej w Niechorzu. Fot. Urząd Gminy Rewal

 

Nowe perspektywy oraz szanse rozwoju dla rewalskiej kolejki otworzyły się dopiero po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, kiedy to Gmina Rewal, przy współpracy z Zachodniopomorskim Urzędem Marszałkowskim, wystąpiła o dotacje unijne i przystąpiła do jednej z największych inwestycji ostatnich lat - rewitalizacji Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej. W ramach prac rewitalizacyjnych, które pochłonęły ok. 50 mln. złotych zmodernizowano starą linię kolejową na trasie Trzęsacz-Pogorzelica. Wymienione zostały wszystkie podkłady i szyny na odcinku o długości 10 km. Odnowiono również tabor kolejowy: 2 lokomotywy spalinowe Lxd2 przeszły kapitalny remont, stare wagony zostały odrestaurowane i wyposażone w ogrzewanie i nowoczesne toalety.

Dzięki rewitalizacji wyremontowane zostały również dwa zabytkowe budynki dworcowe w Rewalu i Pogorzelicy oraz powstały trzy nowe dworce: w Trzęsaczu, Śliwinie i przy latarni morskiej w Niechorzu. Niestety, pomimo starań, ze względu na bardzo zły stan techniczny fundamentów, aż dotąd nie zdołano odrestaurować budynku starego dworca w centrum Niechorza.

Na zdjęciu parowóz Px48 3913, który w ramach ogłoszonego przetargu również zostanie wyremontowany.

 

Stan obecny zabytkowego parowozu Px48 3913. Fot. Maciej Łozdowski

 

W 2013 r. powołano spółkę Nadmorska Kolej Wąskotorowa z siedzibą w Pogorzelicy, która jest operatorem przewozów na trasie Gryfice - Pogorzelica. Przejazdy wystartowały 1 maja 2014 r., a 26 grudnia 2014 r. w ofercie pojawiły się także kursy zimowe.

Nadmorska wąskotorówka jest jedną z najchętniej odwiedzanych atrakcji Pomorza Zachodniego. Kolejka kursuje na trasie o długości ok. 40 km, co stanowi  22% wszystkich linii dawnej Gryfickiej Kolei Wąskotorowej. 22 sierpnia 2018 r. nadmorska wąskotorówka przewiozła 146,6 tys. pasażerów (zajęła 2 miejsce w Polsce pod względem ilości przewiezionych pasażerów kolejami wąskotorowymi, na 1 miejscu znalazła się Bieszczadzka Kolejka Leśna). Rok później Nadmorska Kolej Wąskotorowa przewiozła 173,9 tys. osób – co było najlepszym wynikiem w kraju. W 2020 r. z usług wąskotorówki skorzystało 103,5 tys. pasażerów (należy pamiętać, że w tym okresie nałożono obostrzenia związane z pandemią COVID-19).