Japonia – kraj Shinkansena, nowoczesnych technologii i szybkich podróży – ma jeden z najsprawniejszych systemów kolejowych na świecie.
Na japońskich torach działa wiele spółek kolejowych. Część z nich należy do grupy JR (Japan Railways), które powstały w 1987 r. po prywatyzacji Japanese National Railways. Podróżni mogą korzystać z pociągów sześciu spółek JR Group (JR Kyūshū, JR Shikoku, JR West, JR Central, JR East, JR East). Spółki działają niezależnie, ograniczając się do swoich terytoriów z wyłączeniem kilku dalekobieżnych linii, gdzie składy jednego przewoźnika przejeżdżają przez teren innego.
JR Group kontroluje większość najważniejszych połączeń w Japonii, w tym miejskie i superszybkie Shinkanseny. Chcąc podróżować po Japonii, warto wybrać kolej, bo to najlepszy i najsprawniejszy środek transportu.
Minusem cena
Podział na spółki, należy uwzględnić kupując bilet. Trzeba się również liczyć z tym, że transport w Japonii jest drogi. Na szczęście, przygotowano kilka przyjaznych rozwiązań dla turystów. Każdy cudzoziemiec może wykupić Japan Rail Pass, który pozwala podróżować wszystkimi pociągami należących do JR Group (oprócz Shinkansena „Nozomi”), przez 7, 14 lub 21 dni. Jedynym minusem jest cena, za bilet normalny na 7 dni trzeba zapłacić 28 300 jenów, czyli ok. 1200 zł. Koszt wydaje się bardzo wysoki, ale trzeba pamiętać o cenach pojedynczych biletów w Japonii, np. przejazd Shinkansenem na trasie Tokio – Kioto kosztuje ok. 600 zł w jedną stronę. Dojazd pociągiem prawie 60 kilometrów z lotniska Narita do Tokio może kosztować kilkaset złotych.
Voucher zamień na bilet
JR Pass jest już dostępny w Polsce. Można go kupić w warszawskim biurze podróży H.I.S. Poland bez prowizji i od ręki. Firma wysyła bilet również na całą Polskę. Można go też zamówić przez Internet m.in. z Niemiec, Węgier czy Anglii. Po wypełnieniu formularza i uiszczeniu wszystkich opłat przesłany zostanie voucher, który trzeba wymienić na lotnisku w Japonii (albo innym biurze JR na dworcu). Pracownik biura na właściwym bilecie wpisuje okres ważności (data w systemie japońskim to era i rok panowania cesarza) oraz dane osobowe. W biurze JR dokonuje się też rezerwacji miejsca w pociągu.
Na dworcach przed wejściem na peron zainstalowane są bramki, w których należy bilet skasować. Bilety można kupić w kasie spółki, operującej na danym regionie lub w automatach. JR Pass działa inaczej, bo nie da się go zeskanować w czytniku. Trzeba go pokazać obsłudze przy wejściu dla niepełnosprawnych. Na peronach są zaznaczone dokładnie miejsca, w których staną drzwi danego wagonu. Ważne jest, by wsiąść do danego wagonu, bo składy np. Narita Express, mogą być rozłączane na jednym z przystanków i np. część wagonów pojedzie na dworzec Tokyo, a część na inne stacje.
Superszybki Shinkansen
Shinkansen to japońskie superszybkie pociągi. Linie noszą nazwy regionów, przez które przebiegają, a poszczególne ekspresy nazwy typu: „Kodama”,” Hikari” i „Nozomi” (w „Nozomi” nie działa JR Pass). Pociągi te mają podobne czasy przejazdu (różnice są 10-20 minut), różnią się głównie liczbą stacji, na których się zatrzymują.
Perony, przy których się zatrzymują Shinkanseny, zwykle znajdują się w nieco innej części dworca, niż pozostałe pociągi. Istnieją dwie klasy: Green Car ze znaczkiem zielonego liścia i zwykła. Green Car to pierwsza klasa, w której jest więcej miejsca, wygodniejsze fotele. Można wykupić JR Pass na Green Car, jest to jednak koszt 37 800 jenów (ok. 1700 zł na 7 dni).
Klasa druga jest również bardzo wygodna i przyjemnie się w niej podróżuje. W zależności od trasy, dnia, pory roku itp. składy mogą być w całości objęte rezerwacją albo w ogóle.
Oprócz Shinkansenów w Japonii jeżdżą też zwykłe, wolniejsze pociągi. Są znacznie tańsze, ale niestety dystans pokonują w o wiele dłuższym czasie niż superpociągi. Są też mniej komfortowe, choć także bardzo wygodne. Przykładowo, przejazd z Tokio do Kioto (500 km) „zwykłemu” składowi może zająć nawet osiem godzin, podczas gdy Shinksnsenowi – ok. dwóch godzin. Na niektórych trasach kursują zwykłe składy nocne.
Kodeks zachowań
Jak w każdym miejscu w Japonii, również w pociągach obowiązuje pewien przyjęty kodeks zachowań. W wagonach nie wolno palić, ale np. w Shinkansenie są specjalne kabiny do palenia, w których można się oddać nałogowi. Nie należy rozmawiać przez telefony komórkowe. W zwykłych i miejskich pociągach są strefy, w których trzeba je całkowicie wyłączyć, Shinkanseny zaś mają osobne kabiny do rozmów przez telefon, ale też do przebrania się, przewinięcia dziecka itd.
W pociągu nie wolno hałasować, źle widziane jest dmuchanie nosa. W Shinkansenie można jeść i pić (w przeciwieństwie do zwykłych pociągów), a czasami na pokładzie można zakupić również alkohol. Każdy fotel ma przed sobą rozkładany stolik podobny do lotniczego.
W składach miejskich nieraz można trafić na wagon tylko dla kobiet. Zakaz wstępu dla mężczyzn obowiązuje najczęściej w czasie porannego i popołudniowego tłoku.
Tokijskie metro i pociągi
Tokio, ale też i wiele innych miast w Japonii posiada rozbudowaną sieć metra. Jeśli nie wiemy, ile kosztuje przejazd z miejsca A do B, to kupujemy dowolny bilet w automacie, docieramy na docelową stację, a następnie dopłacamy brakującą różnicę przy wyjściu. Po Tokio można się też poruszać pociągami JR, w których obowiązuje JR Pass. Interesująca jest zwłaszcza linia Yamanote (zielona), która zamknięta jest w pętlę, otaczającą miasto. Na linii znajdują się najważniejsze stacje dalekobieżne Tokyo i Shinagawa oraz tokijskie dworce, znajdujące się przy dzielnicach: Ueno, Shinjuku, Harajuku, Akihabara, Shibuya, Yoyogi.
Dopchną do środka
Cudzoziemcy mogą odnieść wrażenie, że w Japonii panuje przerost zatrudnienia na kolei. Paru pracowników nadzoruje bramki, kilku udziela informacji, a w godzinach szczytu na niektórych ruchliwych dworcach dodatkowe osoby kierują ruchem pasażerów. Pilnują, by wychodzący szli po jednej, a wchodzący po drugiej stronie korytarza i by nawzajem na siebie nie wpadali. Na peronach zaś obsługa w białych rękawiczkach pomaga wsiadać i w razie konieczności dopchnie pasażerów do środka kolejki miejskiej.
W Japonii na przystankach końcowych i początkowych pociągi są sprzątane, podobnie jest na lotnisku Narita. W tym czasie nie można wejść do środka, należy zaczekać, aż ekipa sprzątająca skończy i zaprosi do zajęcia miejsca.
Punktualny jak Japończyk
Japońska kolej słynie z punktualności, spóźnienia w skali roku wynoszą co najwyżej kilka sekund. Jeśli pociąg ma kilka minut opóźnienia, obsługa przeprasza za powstałe niedogodności.
Przy obciążeniu ruchu tak wielkim, jaki panuje w Japonii, opóźnienie nawet kilku minut jednego pociągu wpływa na kolejne. Superszybkie pociągi skomunikowane są ze zwykłymi składami oraz koleją miejską.
Dla Japończyków nie liczy się bicie rekordów prędkości, jak w Chinach, ale codzienna wydajność systemu.
