Ministerstwo Rozwoju we współpracy z innymi resortami, przygotowało liczący 224 strony projekt Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Plan wicepremiera Mateusza Morawieckiego, wskazujący kierunki rozwoju Polski w perspektywie średniookresowej, zakłada poprawę efektywności wykorzystania publicznych środków na przedsięwzięcia kolejowe, wykorzystanie potencjału transportu kolejowego w przewozach międzynarodowych, regionalnych, aglomeracyjnych, a także w zakresie przewozów intermodalnych w relacjach międzykontynentalnych (Jedwabny Szlak).
W najważniejszym dokumencie rządu premier Beaty Szydło kolej ma być częścią wielogałęziowej (uwzględniającej też drogi, sieci aglomeracyjne, sieci żeglugi śródlądowej i morskiej, porty lotnicze) wzajemnie zintegrowanej i uzupełniającej się sieci transportowej, która do 2030 r. ma pozwolić na ograniczanie jednostkowych kosztów transportu, poprawę bezpieczeństwa, jakości usług transportowych w przewozie towarów i pasażerów i dostępności transportowej w wymiarze europejskim, krajowym i lokalnym oraz związanym z tym skróceniem czasu przejazdu pomiędzy głównymi ośrodkami gospodarczymi oraz obszarem zamieszkania i dojazdów do pracy.
Niewykorzystany potencjał
W 2014 r. w transporcie kolejowym wykonano zaledwie 14,3% całkowitej pracy przewozowej mierzonej tonokilometrami, zaś kolej przewiozła ok. 38% wszystkich pasażerów. W zakresie wykonywania przewozów ładunków (liczonych w tonach) kolej wciąż nie wykorzystuje swojego potencjału. Największe znaczenie ma transport drogowy. Udział w wożonej masie ogółem wynosi 84,1%, zaś kolei 12,4%. Są to wyniki zdecydowanie gorsze niż średnia UE (odpowiednio: 75,4% oraz 18%), przy czym niepokojący jest zwłaszcza wzrost udziału transportu drogowego kosztem wszystkich pozostałych rodzajów transportu.
Ograniczone wykorzystanie linii kolejowych do przewozu towarów wynika m.in. z wysokich kosztów udostępniania infrastruktury. Barierami w wykorzystaniu kolei do przewozu towarów jest sposób organizacji przewozu towaru, w tym czas, miejsce przeładunku i bezpieczeństwo towarów. Szansą dla kolei jest unowocześnienie infrastruktury liniowej, rozwój multimodalności oraz konteneryzacji transportu.
W obsłudze przewozów pasażerskich występują problemem jest ograniczona liczba połączeń, co oznacza niedostateczną jakość oferty handlowej dostępnej pasażerom. Autorzy strategii są świadomi, że wynika to z uwarunkowań infrastrukturalnych (niska prędkość, z jaką mogą poruszać się pociągi) oraz organizacyjnych (niska, niedostateczna częstotliwość kursowania pociągów wiążąca się z ograniczeniami finansowymi w ich zamawianiu). Dodatkowym wyzwaniem, jest stan techniczny i wyposażenie mniejszych przystanków kolejowych oraz dworców. Obecnie w wielu miejscach nie spełniają one oczekiwań podróżnych, a także są niewystarczająco zintegrowane z układem lokalnego transportu publicznego.
Kolej a inne gałęzie transportu
W Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju istotne znaczenie ma również wsparcie dla rozwiązań multimodalnych, w tym powiązanie kolei z innymi środkami transportu. Niezbędne jest zwłaszcza powiązanie poszczególnych portów morskich z regionalnymi centrami gospodarczymi drogą kolejową. Niezadowalający jest stan rozwoju transportu intermodalnego w Polsce, pomimo poprawy stanu całej infrastruktury logistycznej i dostosowania jej do standardów europejskich. Główną przeszkodą rozwoju sektora (poza wielkością zgłaszanego popytu) jest niewystarczająca ilość tzw. centrów logistycznych, które obok podstawowej obsługi przeładunkowej powinny oferować usługi dodatkowe.
Autorzy projektu wskazali również gorsze niż w krajach UE-15 skomunikowanie szeregu lokalnych lotnisk z regionalnymi ośrodkami miejskimi i siecią kolejową. Powoduje to strukturalne problemy w możliwości pozyskania potencjalnych klientów dla sektora transportu lotniczego, a tym samym zapewnienia finansowania dla krajowej sieci lotnisk regionalnych.
Transport szynowy w miastach
Według Ministerstwa Rozwoju działania na obszarach miejskich powinny być nakierowane na stworzenie atrakcyjnego transportu zbiorowego, który zachęci mieszkańców do porzucenia transportu samochodowego. Niezbędna jest m.in. szeroka integracja różnych środków transportu np. przewozów kolejowych z transportem miejskim, także w zakresie taryf i wspólnego biletu czy rozszerzanie systemu „parkuj i jedź”. Dla obsługi mieszkańców dojeżdżających do miast wymagana jest poprawa stanu infrastruktury i funkcjonowania taboru wykorzystywanego w przewozach aglomeracyjnych (regionalnych).
Wśród konkretnych działań zapisanych w Strategii znalazły się:
- dokończenie budowy II linii metra w Warszawie oraz linii tramwajowych w miastach dysponujących takim środkiem transportu miejskiego. Tam gdzie nie ma możliwości obsługi pasażerów szybką koleją miejską, czy metrem promowanie wprowadzenia systemu szybkiego transportu miejskiego z pojazdami, które poruszają się po wyznaczonych tylko dla nich pasach ruchu. Wiąże się to z koniecznością stworzenia odrębnej od zwykłej komunikacji infrastruktury przystankowej,
- włączenie publicznego transportu zbiorowego w aglomeracjach w projekt „Wspólny Bilet”, tj. integracja biletowo-taryfowa pasażerskiego transportu kolejowego z transportem miejskim w dalszej perspektywie,
- rozwój kolejowych pasażerskich przewozów aglomeracyjnych(regionalnych), jako dogodnej formy dojazdu do miast i portów lotniczych.
Luxtorpeda 2.0
Flagowy program rozwojowy dla sektora kolejowego pod nazwą Luxtorpeda 2.0., o którym było głośno podczas marcowej prezentacji ogólnych założeń Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju w "uszczegółowionym" dokumencie został wspomniany jedynie zdawkowo. Projekt Luxtorpeda 2.0 mający na celu stymulowanie rozwoju produkcji polskich pojazdów szynowych transportu publicznego będzie realizowany w ramach programu Elektromobilność, który zakłada rozwój rynku w taki sposób, aby zwiększyć udział pojazdów o napędzie elektrycznym. I to wszystko, co napisano w liczącej 224 strony Strategii. Trzeba więc przypomnieć, że programem Luxtorpeda 2.0 zostaną objęte silne podmioty zajmujące się produkcją taboru kolejowego i komunikacji miejskiej np. Pesa, Solaris, Newag, Modertrans. Dążeniem Ministerstwa Rozwoju jest to, żeby polskie firmy wykorzystały rosnący na całym świecie popyt na pojazdy z napędem niskoemisyjnym oraz duże środki unijne w perspektywie 2014-2020 na transport przyjazny środowisku. Szczegółowe rozwiązania dotyczące rządowego wsparcia ma przygotować Polski Fundusz Rozwoju.
Cele na 2020/2023 rok
W planie Morawieckiego potwierdzono dotychczasowe założenia zawarte w Strategii Rozwoju Transportu, czyli zwiększenie średniej prędkości pociągów towarowych na sieci PKP PLK (do 40 km/h w 2023 r.), wzrost udziału masy ładunków transportu intermodalnego w ogólnej masie ładunków wożonych koleją (do 5-6 % w 2020 r.), a także „wydłużenie” linii kolejowych przystosowanych do prędkości powyżej 160 km/h dla pociągów pasażerskich (do 350 km w 2023 r.). Jednocześnie przebudowanych, wyremontowanych i zmodernizowanych linii kolejowych w 2020 ma być 9 tys. km.
Poprawę parametrów infrastruktury liniowej i punktowej (w tym dworcowej), stanu taboru pasażerskiego oraz wyposażenia wykorzystywanego w przewozach towarowych ma przynieść przede wszystkim realizacja Krajowego Programu Kolejowego. W ten sposób do roku 2020/2023 zostaną stworzone warunki do przygotowania atrakcyjnej oferty przewozów towarowych i pasażerskich.
W przewozach pasażerskich dzięki podjętym działaniom ma nastąpić skrócenie czasu podróży, poprawa obsługi pasażera, integracja transportu kolejowego z innymi gałęziami transportu oraz zapewnienie usług przewozowych użyteczności publicznej o optymalnej jakości. KPK ma zapewnić do 2023 r. połączenie ośrodków wojewódzkich zmodernizowanymi liniami kolejowymi, co najmniej do średniej prędkości kursowania pociągów pasażerskich 100 km/h oraz wdrożenie Europejskiego Systemu Zarządzania Ruchem Kolejowym (ERTMS) na najważniejszych szlakach kolejowych.
Działania te powinny wpłynąć na wzrost przewozów pasażerskich na kolei, zwłaszcza jeżeli nastąpi integracja biletowo-sprzedażowa, czyli zostanie wdrożony projekt pod nazwą „Wspólny Bilet”, umożliwiający pasażerowi zakup jednego biletu na cały przejazd koleją (wszystkie pociągi łączące punkt odjazdu z punktem przyjazdu), niezależnie od kanału sprzedaży i przewoźnika.
Poza tym, ministerstwo przeprowadzi do roku 2020 analizę możliwości realizacji Kolei Dużych Prędkości i podejmie decyzję o ewentualnej jej budowie w latach 2020-2030.
Lepsze wykorzystanie funduszy unijnych
Zgodnie ze Strategią, inwestycje publiczne, po nieznacznym spadku w latach 2015-2016, w kolejnych latach będą przyspieszać, pozostając średnio w relacji do PKB na poziomie ok. 4,7%. Stanie się to dzięki poprawie efektywności wykorzystania środków na przedsięwzięcia transportowe, szczególnie na kolej.
Jakie działania zostaną w tym celu podjęte?
- poprawa jakości zarządzania procesem inwestycyjnym,
- wprowadzenie mechanizmów zapewniających utrzymanie infrastruktury kolejowej umożliwiających świadczenie usług na wysokim poziomie,
- wzmocnienie potencjału administracyjnego w obszarze zamówień publicznych, partnerstwa publiczno-prywatnego oraz zarządzania infrastrukturą,
- zwiększenie koordynacji inwestycji (poziom krajowy, regionalny i lokalny) w tym mających charakter międzygałęziowy, sprzyjających uzyskaniu efektu sieciowego oraz efektów prorozwojowych,
- zwiększenie udziału projektów z sektora transportu w projektach finansowanych przez Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) oraz maksymalizacja wykorzystania środków z CEF,
- przygotowanie modeli finansowania przedsięwzięć transportowych, angażujących środki prywatne.
W najbliższych miesiącach (sierpień-wrzesień) odbędą się szerokie konsultacje społeczne, a w październiku planowane jest przyjęcie ostatecznej wersji Strategii przez rząd. Do 30 września 2016 r. opinie i sugestie można zgłaszać też drogą elektroniczną, poprzez formularz dostępny na stronie Ministerstwa Rozwoju.
