Inwestycje drogowe bardzo często przecinają szlaki migracji dzikich zwierząt, co uniemożliwia im wędrówki i jednocześnie może przyczynić się do kolizji z użytkownikami dróg. Aby umożliwić zwierzętom swobodę w przemieszczaniu się oraz zapewnić bezpieczeństwo użytkownikom dróg konieczna jest budowa przejść dla zwierząt.
Zgodnie z obowiązującym prawem podstawą budowy przejść dla zwierząt są zapisy decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Przed złożeniem wniosku o wydanie takiej decyzji opracowany jest raport o oddziaływaniu inwestycji na środowisko, w którym wskazane są miejsca lokalizacji przejść dla zwierząt. Przy czym podstawą do ich wyznaczania jest przeprowadzenie całorocznych obserwacji aktywności oraz szlaków migracji zwierząt określanych jako inwentaryzacja przyrodnicza.
W celu uzupełnienia zebranych danych dodatkowo pozyskiwane są informacje od Lasów Państwowych, kół łowieckich oraz regionalnych dyrekcji ochrony środowiska. Na ich podstawie specjaliści z zakresu przyrody wskazują miejsca, w których planowana droga przecina szlaki migracji zwierząt. Właśnie w takich miejscach konieczna jest budowa przejść dla zwierząt. Wyniki inwentaryzacji przyrodniczej określają nam, jakie gatunki zwierząt występują na danym obszarze, co w powiązaniu z ukształtowaniem terenu oraz przebiegiem planowanej drogi pozwala na dobór odpowiedniego rodzaju przejścia.
Wskazując miejsca lokalizacji przejść, ocenie poddaje się również lokalizację terenów zabudowanych. Analizuje się także wpływ planowania przestrzennego na funkcjonalność przejść, by nie dopuścić do sytuacji, w której teren wokół przejścia zostanie zabudowany, uniemożliwiając w ten sposób swobodne przemieszczanie się zwierząt.
W zależności od tego, czy zapewniona będzie możliwość migracji zwierzętom nad lub pod przyszłą drogą, rozróżniamy przejścia dla zwierząt dolne lub górne. W przypadku kiedy przejście będzie zlokalizowane wzdłuż drogi lub cieku wodnego, dzielimy przejścia na zespolone z drogą lub ciekiem. Dodatkowo w zależności od gatunków korzystających z przejść rozróżniamy przejścia dla zwierząt dużych, średnich i małych. Z przejść dla zwierząt dużych korzystają głównie żubry, łosie, jelenie oraz wilki, z przejść dla zwierząt średnich sarny i dziki, natomiast z przejść dla zwierząt małych m.in. borsuki, lisy, wydry oraz gryzonie.
W celu zabezpieczenia użytkowników dróg ekspresowych i autostrad przed kolizjami ze zwierzętami buduje się wzdłuż nich ogrodzenia. Ich wysokość jest uzależniona od stwierdzonych podczas inwentaryzacji przyrodniczej gatunków zwierząt i określona jest w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach - przy czym najczęściej wynosi ona 2,4 m. Ogrodzenia w rejonie przejść dla zwierząt są także specjalnie ukształtowane, aby naprowadzać w nie migrujące zwierzęta.
Dodatkowo w miejscach stwierdzonych szlaków migracji nietoperzy stosuje się ekrany z siatki o wysokości 4 m, których zadaniem jest podwyższenie lotu nietoperzy, a zastosowane rozwiązanie znacznie ogranicza śmiertelność tej grupy zwierząt.
Pierwsze przejścia dla zwierząt były budowane na drogach krajowych już w roku 1996 r. Do końca 2018 roku wybudowano na drogach zarządzanych przez GDDKiA łącznie 2960 przejść dla zwierząt.
W celu oceny skuteczności przejść i realizując obowiązki nałożone w decyzjach środowiskowych Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad prowadzi monitoring przejść. Do monitoringu wykorzystywane są kamery cyfrowe oraz urządzenia rejestrujące obraz w chwili wykrycia ruchu - tzw. fotopułapki. Wyniki prowadzonego przez GDDKiA monitoringu wskazują, że różne zwierzęta korzystają z budowanych przejść.
Nagrania z monitoringu potwierdzające wykorzystywanie przejść przez zwierzęta.
Poniżej prezentujemy przykładowe zdjęcia pochodzące z zasobów GDDKiA obrazujące różne typy i konstrukcje przejść dla zwierząt zrealizowane w związku z budową dróg krajowych oraz zdjęcia przedstawiające zwierzęta korzystające z przejść.
