W Drzewicy (woj. łódzkie) przekazano do eksploatacji lokalne centrum sterowania ruchem kolejowym na odcinku Tomaszów Mazowiecki – Radom. Wdrożenie innowacyjnego projektu badawczo – inwestycyjnego kosztowało ok. 21,5 mln zł.
Przedsięwzięcie zostało zrealizowane przez radomskie Zakłady Automatyki Kombud na podstawie umowy o dofinansowanie i realizację projektu pt. „ESTER – ekonomiczny system zdalnego sterowania i kierowania ruchem kolejowym” w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka i działania "Wsparcie na prace badawcze i rozwojowe oraz wdrożenie wyników tych prac", podpisanej w 2008 r. z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości.
Ekonomiczna alternatywa
Projekt wychodził naprzeciw oczekiwaniom PKP Polskich Linii Kolejowych. Narodowy zarządca infrastruktury od dłuższego czasu dążył do stworzenia systemu przeznaczonego dla linii o mniejszym natężeniu ruchu, który mógłby być atrakcyjną, pod względem technicznym i ekonomicznym, alternatywą dla systemów oferowanych przez wiodących producentów dla magistrali kolejowych.
Zanim jednak PLK podjęły współpracę z Kombudem, radomskie Zakłady Automatyki dzięki 9,3 mln zł zagwarantowanym przez PARP rozpoczęły opracowywanie ogólnych wymagań dla systemu ESTER w zakresie oczekiwanej funkcjonalności. Dopiero po zdobyciu w marcu 2009 r. przez Kombud zamówienia na budowę urządzeń zdalnego sterowania ruchem kolejowym na stacji Drzewica oraz przyłączenie do Centrum Zdalnego Sterowania mijanki Brzustów oraz stacji Dęba Opoczyńska, Radzice i Drzewica, prace te nabrały tempa. Do formalnego podpisania między PLK a Kombudem współpracy przy realizacji projektu ESTER na linii nr 22 Tomaszów Mazowiecki – Radom doszło w październiku 2009 r. Do 2010 r. trwała budowa i badanie modeli laboratoryjnych urządzeń i systemów w ramach projektu. Z kolei w latach 2010 – 2012 Kombud przeprowadził modernizację drugiego odcinka linii nr 22 Drzewica – Radom Krychnowice oraz zbudował prototypy nowych rozwiązań.
Do współpracy nad opracowaniem systemu ESTER Kombud zaprosił specjalistów i naukowców z Instytutu Kolejnictwa, Politechniki Warszawskiej oraz Uniwersytetu Technologiczno - Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu (dawniej Politechnika Radomska). Zakładano, że opracowany system będzie miał niskie koszty eksploatacji, skrócony czas zabudowy, zwiększy wydajność pracy personelu oraz obniży i usprawni organizację procesów utrzymania.
- Wymienione założenia projektu zostały spełnione – zaznacza Kazimierz Frąk, prezes Zakładów Automatyki Kombud.
Rodzina MOR
Jeszcze do niedawna na obszarze objętym Lokalnym Centrum Sterowania w Drzewicy zwrotnice były przestawiane ręcznie. Obecnie system kierowania ruchem kolejowym na 87- kilometrowej linii z Tomaszowa Mazowieckiego do Radomia jest w pełni zautomatyzowany.
- Urządzenia mechaniczne, rodem z XIX wieku zostały zastąpione przez najnowocześniejsze urządzenia komputerowe, które – co warto odnotować - powstały tu w Polsce, są owocem myśli rodzimych inżynierów, wyprodukowali je nasi pracownicy we współpracy z polskimi uczelniami – podkreśla prezes Frąk.
System sterowania ruchem w LCS Drzewica składa się z całej palety nowoczesnych podsystemów o wspólnej nazwie MOR. Podstawą integrującą pozostałe elementy jest system zdalnego sterowania MOR-2 LSCR, który oferuje rozszerzony obraz stanów operacyjnych, automatyczne planowanie ruchu, kontrolę dyspozytorską, analizę biegu pociągów z automatyczną rejestracją i prezentacją odchyleń od rozkładu jazdy, elektroniczne zapowiadania pociągów i komunikację między dyżurnymi ruchu. Pozostałe podsystemy to: system urządzeń stacyjnych MOR-3E, system liczników osi SKZR-2 dla kontroli torów szlakowych, uniwersalny system zabezpieczenia przejazdów SZP-1, samoczynna sygnalizacja przejazdowa RASP-4.4Ft dla szlaków wielotorowych oraz nowa konstrukcja sygnalizatorów, oparta o diody LED, których żywotność wynosi 50 tys. godzin. W trosce o bezpieczeństwo, wszystkie elementy wyposażono w rozbudowane mechanizmy: monitorowania pracy urządzeń, autonomicznego wykrywania usterek i zdalnej diagnostyki.
Realne oszczędności
Modernizacja poza przełomem technologicznym, przyniosła też wymierne korzyści finansowe. W związku z tym, że sterowanie ruchem pociągów na terenie LCS-u odbywa się z jednego miejsca (z centrum w Drzewicy), zmniejszono o 5 liczbę nastawni oraz zredukowano koszty utrzymania pozostałych obiektów. Poza tym, nastąpiło obniżenie kosztów eksploatacji linii poprzez zmniejszenie obsady posterunków ruchu - aż o 35 etatów. Istotną cechą systemu jest też jego kompatybilność z dotychczas istniejącymi urządzeniami.
- To nawet nie kompatybilność a unifikacja – zaznacza Krzysztof Matuszewski, główny specjalista ds. systemów zarządzania ruchem Kolejowym w Kombudzie. – Nasze urządzenia umożliwiają wdrażanie systemów zdalnego sterowania ruchem kolejowym w obszarach o zróżnicowanym wyposażeniu warstwy podstawowej. Obszary te posiadają różne systemy urządzeń stacyjnych. Systemy MOR stanowią platformę integracji tradycyjnej techniki przekaźnikowej z nowoczesnymi technologiami informatycznymi, stwarzając jednocześnie atrakcyjną ekonomicznie alternatywę dla systemów oferowanych przez innych producentów.
Jest to o tyle istotne, gdyż dotyczy linii, gdzie w najbliższej przyszłości nie planuje się kompleksowej modernizacji, obejmującej całkowitą wymianę tego wyposażenia. Taką jest właśnie linia Tomaszów Mazowiecki – Radom. LCS Drzewica stanowi więc swego rodzaju "poligon doświadczalny" dla opracowanego przez Zakłady Automatyki Kombud nowego systemu sterowania i kierowania ruchem kolejowym – „ESTER- ekonomiczny system sterowania i kierowania ruchem kolejowym".
