Polsce zagraża utrata od 3 do 5 mld zł przeznaczonych na inwestycje kolejowe – wynika z szacunków Business Centre Club zawartych w raporcie nt. stanu wykorzystania funduszy europejskich. Po siedmiu latach wydatki wyniosły 6,2 mld zł, co stanowi 32 proc. dostępnych pieniędzy z UE dla kolei w Polsce.
Najbardziej niepokojąca sytuacja dotyczy realizacji Priorytetu VII PO Infrastruktura i Środowisko, który w zdecydowanej większości dotyczy inwestycji w transport kolejowy, a ponadto inwestycji w transport śródlądowy, intermodalny i morski. BCC, opierając się na danych z sierpnia 2014 roku, stwierdza, że poziom wydatkowania w tej osi wyniósł 41,3 proc., przy średniej w całym programie 67,2 proc. Na samą kolej przeznaczono 4,8 mld euro z UE, czyli ok. 20 mld zł.
BCC zarazem podkreśla, że stan zaawansowania realizacji projektów kolejowych cały czas się poprawia. Według danych Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju na koniec II kwartału 2014 roku, podpisane umowy o dofinansowanie liniowych inwestycji kolejowych są na kwotę 18,4 mld zł w części z UE, co stanowi 95,6 proc. środków dostępnych na liniowe projekty kolejowe, natomiast wydatki wynoszą 6,2 mld zł, co stanowi 32 proc. dostępnych pieniędzy z UE dla kolei.
Niemniej, jest to nadal stan daleki od oczekiwań i poważnie zagraża nam utrata części z przyznanych przez Unię Europejską na ten cel środków, którą BCC oszacowało na 3 do 5 mld złotych. To powoduje, że kwotowo jest to najbardziej zagrożony obszar wykorzystania pieniędzy unijnych. Są przygotowane projekty rewitalizacji infrastruktury kolejowej, a także uzupełniające projekty taborowe. Brak jest nadkontraktacji. Natomiast czasu jest coraz mniej do końca perspektywy finansowej i trzeba przygotować scenariusze zapasowe na wypadek, gdyby nie udało się w pełni wykorzystać pieniędzy na koleje do końca 2015 roku.
W przypadku projektów kolejowych, mimo bardzo poważnych deficytów, na jakie cierpi ta infrastruktura, potencjał instytucjonalny i otoczenie prawne realizacji tych projektów były głównym problemem. Sytuacja się nieco poprawiła czego wynikiem był wzrost kontraktacji, co warte jest odnotowania.
Jak wskazuje BCC, poważny problem dla realizacji liniowych projektów kolejowych stanowi organizacja systemu finansowania dla tych projektów. "System jest skomplikowany, niewydolny i powolny, w którym spółki kolejowe sobie nie radzą, a Ministerstwo Finansów odgrywa rolę sprawnego hamulcowego. Sygnalizowane w poprzednich raportach ryzyko niewykorzystania części środków finansowych przyznanych na projekty kolejowe, w obecnej chwili stanowi realną groźbę utraty części pieniędzy unijnych na kolej. Brak zgody Komisji na propozycje relokacji części pieniędzy z kolei na projekty drogowe dodatkowo obecną sytuację pogarsza" - czytamy w raporcie.
W związku z powyższym BCC rekomenduje m.in. przygotowanie rocznych planów działań instytucji odpowiedzialnych za wydawanie środków z UE, dalsze wzmacnianie koordynacji wykorzystywania funduszy europejskich na poziomie krajowym i z zarządami województw, wprowadzenie systemów motywacyjnych w systemie wynagrodzeń dla administracji, udostępnianie pełnej informacji na temat realizacji i wykorzystania środków unijnych przez rząd i samorządy, wprowadzenie efektywnego systemu konsultacji społecznych, uproszczanie przepisów prawa dotyczących prowadzenia działań inwestycyjnych i zasad planowania przestrzennego, upraszczanie systemu wykorzystania funduszy europejskich na lata 2007-2013 i przygotowanie nowego uproszczonego systemu na lata 2014-2020, a także ścisłe monitorowanie indywidualnych projektów kluczowych.
