Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta przeprowadził kontrolę działalności ośmiu wybranych przewoźników kolejowych. Przeanalizował ich regulaminy dotyczące przewozu osób i bagażu, sprzedaż biletów przez internet, a także taryfy i cenniki. Wobec wszystkich zostały wszczęte postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.
Kontrola UOKiK odbyła się w okresie od stycznia do maja 2012 r. Badaniem objęto 22 regulaminy, taryfy i cenniki. Sprawdzono czy mogą one łamać przepisy Kodeksu Cywilnego w zakresie zawierania umów oraz czy mogą stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Wedle tych samych kryteriów analizie poddano również wdrożone przez przewoźników procedury reklamacyjne, a także oferty specjalne związane z turniejem UEFA EURO 2012.
Specjalnie na EURO
Wśród spółek, które zostały skontrolowane znalazły się PKP Intercity, Przewozy Regionalne, PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście, Koleje Wielkopolskie, Koleje Dolnośląskie, Koleje Mazowieckie, Warszawska Kolej Dojazdowa oraz Szybka Kolej Miejska w Warszawie. Na wybór przedsiębiorców poddanych kontroli bezpośredni wpływ miał fakt, że są to przewoźnicy realizujący przewozy pasażerskie na terenie całego kraju oraz świadczący usługi przewozu osób na rynkach lokalnych, obejmujących miasta będące gospodarzami turnieju UEFA EURO 2012 w Polsce, tj. Warszawę, Gdańsk, Poznań i Wrocław. To na tych przewoźnikach spoczywa ciężar obsługi kibiców dojeżdżających na mecze.
Brak rekompensaty
Po sprawdzeniu wszystkich regulacji, UOKiK zakwestionował łącznie 34 klauzule u wszystkich skontrolowanych przedsiębiorstw. Regulaminy wszystkich przewoźników zawierają zapisy, które wyłączają odpowiedzialność w razie wystąpienia tzw. ograniczenia w ruchu pociągów lub innych bliżej niesprecyzowanych okoliczności. W związku z tym, konsument, który poniesie szkodę i z winy kolei nie dotrze na czas, nie może starać się o rekompensatę. Tymczasem każdy przedsiębiorca odpowiada za opóźnienia spowodowane jego zaniedbaniem. Wyjątkiem jest siła wyższa oraz zdarzenia spowodowane przez osoby trzecie lub podróżnego.
Niedozwolona zmiana
Wątpliwości Prezes UOKiK wzbudza także postanowienie regulaminu przewozu dotyczące korzystania z miejsc sypialnych lub do leżenia. Na jego podstawie przewoźnik zastrzega sobie prawo przydzielenia podróżnemu innego miejsca niż wskazane na bilecie. W ocenie Prezes UOKiK, niedozwolona jest zmiana przez przewoźnika, bez ważnych przyczyn, istotnych cech zawartej umowy przewozu, czyli wykupionego miejsca. Ponadto, postanowienie nie precyzuje, jakie sytuacje mają charakter szczególny i jakie inne miejsce przewoźnik może zaproponować konsumentowi.
Wyjątki nie reguły
W związku z powyższym czterej przedsiębiorcy zostali wezwani do zmiany klauzul, a wobec ośmiu zostały wszczęte postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Mimo to, w ogólnej opinii UOKiK ocena pozycji konsumenta na rynku pasażerskich przewozów kolejowych jest dobra, gdyż zakres zastosowania większości z kwestionowanych przez Prezesa UOKiK postanowień jest dość wąski. Dotyczą one sytuacji odwołania regularnie kursującego pociągu z przyczyn leżących po stronie przewoźnika, z wyłączeniem dokonywanych okresowo zmian w rozkładzie jazdy.
Tego rodzaju przypadki należą do wyjątków, stąd naruszenie interesów konsumentów ma charakter potencjalny. Natomiast z postanowień, które mogą znaleźć zastosowanie w codziennych relacjach pomiędzy pasażerem – konsumentem i przewoźnikiem, to przede wszystkim postanowienia dotyczące procedur reklamacyjnych. Zatem według UOKiK stopień przestrzegania praw konsumentów przez kontrolowanych przewoźników jest stosunkowo wysoki.
Pełny raport z kontroli UOKiK znajduje się tutaj.
