Muzeum Przemysłu i Kolei w Jaworzynie Śląskiej jest miejscem, które powinien odwiedzić każdy wielbiciel kolei. Znajduje się tu największy zbiór zabytkowych lokomotyw i wagonów na Dolnym Śląsku. Do niektórych wagonów i lokomotyw można wejść i obejrzeć ich wnętrze.
Muzeum mieści się na terenie zespołu historycznej parowozowni wachlarzowej – w budynku PKP z 1907 r. Swą działalność popularna „Szopa” zakończyła w 1991 r. Jednocześnie powstał tu Skansen Lokomotyw Parowych. Zaczęto gromadzić eksponaty. Najstarszym z nich był parowóz serii Tkh-12 firmy Union Giesser z 1890r. i parowóz Tr5-65.
W dniu 27 kwietnia 2004 r. kolej przekazała skansen gminie w Jaworzynie Śląskiej. Z ramienia zarządu PKP negocjatorem i koordynatorem przekazania gminie majątku kolei był zastępca dyrektora Marek Biały oraz Barbara Traczykowska, ówczesna dyrektor Zakładu Nieruchomości PKP w Wałbrzychu.
W tym samym czasie Muzeum Przemysłu i Kolei rozpoczęło swą działalność i starania o przejęcie skansenu. Po ponad rocznych zmaganiach z urzędami udało się wydzierżawić teren od gminy wraz z eksponatami. Od tej chwili muzealna placówka działa pod nadzorem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kolej przekazała nowej placówce 34 lokomotyw, 41 wagonów i 8 maszyn warsztatowych.
Obecnie Muzeum udostępnia ekspozycję obejmującą zabytkowy tabor kolejowy normalnotorowy pochodzący z okresu od 1890 r. do lat 70-tych XX wieku. Zbiór składa się z 50 lokomotyw pochodzenia niemieckiego, austriackiego, angielskiego i amerykańskiego oraz 48 wagonów produkcji polskiej i niemieckiej. W 2004 r. w ramach współfinansowanego przez ministerstwo kultury projektu uruchomiono na terenie bocznicy kolejowej Muzeum tzw. „Trasę Parowozową” – unikalną ścieżkę edukacyjną, której zwiedzanie odbywa się w trakcie przejazdu zabytkowym taborem.
Odwiedzających muzeum oprowadza Zbigniew Gryzgot kustosz Muzeum (były pracownik tutejszej parowozowni), barwnie opowiadając i jednocześnie prezentując obiekty techniczne m.in.: żuraw wodny, dźwig węglowy z zasiekami, kanał cząstkowy z elektrowyciągiem, obrotnicę oraz zapadnię kolejową. Warto zaznaczyć, że cały tabor zajmuje aż 1,5 km torów.
Poza taborem kolejowym do Muzeum przybyły eksponaty przemysłowe, jak: maszyna parowa używana dawniej w gorzelni, dźwig, urządzenia dawnej drukarni, motocykle pochodzące z lat 1924-1983 są w pełni sprawne techniczne (Harley Dawidson, Indian, czy przedwojenny motocykl „Sokół”), zabytkowy komputer „Odra”, zbiory ikonograficzne i biblioteczne. Niemniej, najliczniejszymi zabytkami są zabytki techniki kolejowej (sygnalizacja, łączność, zabezpieczenie ruchu pociągów, dokumentacja kolejowa, bilety itp.).
Działalność Muzeum zainaugurowano w „prima aprilis”, 1 kwietnia 2005 r. W tej chwili jest to prywatna instytucja kultury założona przez dr nauk technicznych Piotra Gerbera. – Ochrona dóbr kultury materialnej była i jest jedną z głównych dziedzin doktora działalności naukowej. Swe doświadczenia i dokonania naukowe zamierza on rozwijać na bazie byłego skansenu parowozów muzealnych – mówi Katarzyna Szczerbińska-Tercjak, dyrektor Muzeum Kolei i Przemysłu w Jaworzynie Śląskiej.
Cała działalność finansowana jest ze środków założyciela, fundatora Muzeum oraz z wypracowanych środków ze statutowej działalności placówki, które są raczej skromne. Jest tylko jeden sprawny parowóz Tkt48-18, który wraz z trzema wagonami służy do wynajęcia na potrzeby obsługi turystycznej. Dyrekcja udostępnia kolekcję odrestaurowanych eksponatów na potrzeby produkcji filmowych (Anna Karenina), rekonstrukcji historycznych, reklam, a także różnych wystaw. W porze letniej oferowane są noclegi w wagonach sypialnych po uprzedniej rezerwacji. Wagony posiadają zaplecze sanitarne i ogrzewanie własne.
Obok budynku dyrekcji znajduje się bistro-bar szybkiej obsługi urządzony w stylowym oryginalnym wagonie barowym PKP z lat 70-tych XX w. Serwuje gościom pierogi, zapiekanki, zupy, drugie dania mięsne, ciasta.
Do przewozu osób służy amerykański szkolny, żółty autobus (School Bus) oraz czechosłowacki zabytkowy autobus szynowy „Motorak” serii 830 z 1955 r.
Muzeum jest czynne : od maja do września , codziennie w godz. od 10.00-18.00. Sezon zimowy: (od października do kwietnia), od poniedziałku do piątku, od 8.00 – 16.00, w święta od 10.00 – 16.00. Ceny biletów: bilet normalny – 17.00 zł, bilet ulgowy (dzieci, studenci) – 13 zł. Bilet grupowy (grupa powyżej 8 osób) – 10 złoty od osoby. W poniedziałki wstęp wolny.
