Kazachstan dziś to kraj w połowie pierwszej światowej setki pod względem wielkości PKB na świecie z wielkim potencjałem surowcowym i przetwórczym, lider gospodarczy Azji Centralnej z olbrzymim i coraz lepiej wykorzystywanym potencjałem transportowym w relacjach Azja-UE.
Podjęte gospodarcze reformy przynoszą wymierne efekty w Index of Economic Freedom w 2020 roku Kazachstan uplasował się na 39. miejscu pod względem wskaźnika wolności gospodarczej, awansując o 20 pozycji w porównaniu do 2019 roku. W 2020 r. w Kazachstan pozyskał 17 mld USD bezpośrednich inwestycji zagranicznych W ciągu ostatnich 10 lat coroczny napływ inwestycji mieścił się w granicach 22-24 mld USD. Mimo pandemii sektor przemysłowy Kazachstanu miał stabilny wzrost wskaźników 2020 r. Wzrost w branży przetwórczej wyniósł 3,9%, przy czym tylko w sektorze maszynowym odnotowano wzrost aż o 16%. Hutnictwo metali kolorowych zwiększyło produkcję o 2,8%, a hutnictwo żelaza - o 4,1%. Branża farmaceutyczna odnotowała przyrost produkcji aż o 47%, przemysł lekki – o 15%, materiałów budowlanych o 1,8% W porównaniu do 2019 roku, w roku 2020 wartość detalicznego e-commerce wzrosła o 82%. Powodem tego przyrostu jest pandemia, ale eksperci uważają, że trend wzrostu utrzyma się również w kolejnych latach.”.
Podkreślałem przyjazne relacje polityczne między obu krajami i nastawienie poprzedniego i obecnego Prezydenta do Polski i Polaków.
„Co dla Polski i polskiej gospodarki ważne, Kazachstan dostrzega kluczową pozycję naszego kraju w euroazjatyckim lądowym transporcie. Wystarczy przypomnieć wypowiedź Prezydenta Kazachstanu Kasym-Żomart Tokajewa dla członka Izby Polska-Azja redakcji „Transport Manager”: „Dla Kazachstanu bardzo ważna jest rola Polski, jako jednego z głównych uczestników korytarza tranzytowego z Azji do Europy. Jesteśmy bardzo optymistycznie nastawieni na możliwość rozwoju relacji z Polską w tym zakresie i postrzegamy ten kraj jako główną bramę lądową do krajów Europy Zachodniej, co czyni nasze państwa głównym ogniwem łączącym w łańcuchu dostaw towarów z Azji do Europy i w drugą stronę.”.
Pierwsze oceny dramatycznych wydarzeń w miastach Kazachstanu sprowadzane są do wielkiej polityki międzynarodowej. Uważam zdecydowanie, że istota wydarzeń tkwi w zjawiskach społecznych i ekonomicznych, z dodatkowym wkładem rywalizacji wewnątrz kazachskiej polityki. Chcę zwrócić uwagę, że w tym najbogatszym, nie tylko w surowce, ale i w możliwości rozwojowe, kraju Azji Centralnej, COVID-19 wywołał nowe problemy. W 2020 roku spadły ceny surowców, w tym ropy i gazu, wzrosły znacząco wydatki na walkę z pandemią i na wsparcie gospodarki i społeczeństwa, inflacja przyspieszyła, a przedsiębiorstwa kazachskie straciły w wielu dziedzinach część i tak nie najmocniejszych zdolności konkurowania. Rząd podjął budżetowe działania osłonowe, ale i tak koszty życia zaczęły znacząco rosnąć, a wiele gospodarstw domowych znalazło się w dramatycznej sytuacji. Niestety, wzrost cen surowców, szczególnie w drugiej połowie 2021 roku, nie przyniósł szybkiego wzrostu dochodów gospodarki Kazachstanu, a przełożył się na wzrost cen. W konsekwencji, wprowadzenie drastycznych wysokich cen na paliwa doprowadziło do protestów, a później buntu. W Polsce i Europie nie doceniamy też wymuszonych wydarzeniami w Afganistanie dodatkowych wydatków w system bezpieczeństwa i wzmocnienia armii. W ostatnich kilku latach Kazachstan zainwestował także swoje olbrzymie środki budżetowe i zaciągnięto kredyty w poszukiwania, eksploatacje surowców i infrastrukturę w Sektorze TSL (Transport-Spedycja-Logistyka). Przy spadku koniunktury,wzroście inflacji i skali niedostatku nie udało się pozyskać z wybudowanej infrastruktury dobrych dochodów. Przez terytorium Kazachstanu przebiega pięć szlaków kolejowych i sześć międzynarodowych szlaków samochodowych, które łączą Chiny i inne kraje azjatyckie z Europą i Bliskim Wschodem. W XXI wieku Kazachstan odgrywa kluczową rolę w tworzeniu Nowego Jedwabnego Szlaku. Eksperci obliczyli w roku 30-lecia niepodległości Kazachstanu, na kraj ten przypada 70% lądowego ruchu tranzytowego z Chin do Europy i Polski.
Kluczowy w dotychczasowych procesach w Azji Centralnej kraj, poprzez wewnętrzne problemy, nie będzie w perspektywie co najmniej kilku miesięcy stabilizatorem sytuacji w regionie. Co to oznacza dla ogłoszonej 16 września 2021 roku „Strategii IndoPacyfiku” Unii Europejskiej, w której dużą rolę miała odegrać aktywna polityka wobec Centralnej Azji?
- Na ile i jak szybko nastąpi normalizacja i powrót do przewidywalności sytuacji w Kazachstanie?
- Czy i jak szybko nastąpi przywrócenie przewidywalnych i stabilnych dostaw surowców i komponentów, sprawności w przewozach tranzytowych przez Kazachstan?
- Czy wykorzystanie sił międzynarodowych i polityczna rywalizacja mocarstw nie przyniesie długotrwałych i negatywnych konsekwencji dla stabilizacji i normalizacji w Kazachstanie?
- Jak wydarzenia przełożą się na bardzo potrzebne Kazachstanowi inwestycje zagraniczne?
- Czy nie doprowadzi to do nowego zjawiska: dużej skali migracji do UE?
