Zespół ekspertów, analityków rynku kolejowego i menadżerów branży kolejowej z sektora prywatnego i publicznego, skupionych w Stowarzyszeniu Ekspertów i Menedżerów Transportu Szynowego, po ponad półrocznych pracach przygotował wstępny plan dalszego rozwoju kolei w Polsce pod nazwą KolejPL2020. Jest on odpowiedzią na wyzwania stojące przed transportem kolejowym w drugiej unijnej perspektywie finansowej po wejściu Polski do UE.
l_1.jpg)
Plan stanowi rozwinięcie zapisów programu PiS i będzie odniesieniem w dyskusji nad docelową wersją planu. Celem planu jest dogonienie przez Polskę poziomu Unii Europejskiej w efektywności i nowoczesności przewozów kolejowych.
Wśród autorów programu są: Andrzej Wach (PORR Polska Construction), Janusz Malinowski (Łódzka Kolej Aglomeracyjna), Zbigniew Szafrański (Instytut Kolejnictwa), Daniel Ryczek (RailLogix B.V.) oraz Marcin Trzaska (Stowarzyszenie Inicjatywa dla Infrastruktury).
Według danych UIC, Polska znajduje się obecnie pod względem efektywności wykorzystania linii kolejowych na 14. miejscu w Europie na 20 krajów UE. Polska uruchamia 11 par pociągów w dobie na przeciętniej linii kolejowej, średnia dla UE to 22 pociągi. Wskazuje to na znaczny i niewykorzystany potencjał przewozowy.
Systemowe rozwiązania i warunki do rozwoju kolei
Plan KolejPL2020 wprowadzi rozwiązania systemowe i stworzy stabilne warunki do funkcjonowania i rozwoju transportu kolejowego. Program zakłada m.in. głębokie przekształcenie PKP S.A., a poprzez przeniesienie majątku niezbędnego do obsługi pasażerów do PKP PLK utworzenie nowego silnego podmiotu zarządzającego kompletną infrastrukturą kolejową. Prowadzenie projektów deweloperskich, zarówno w formule PPP, jak i we współpracy z samorządami, powierzane byłoby tworzonym podmiotom celowym.
Funkcje operacyjne, wykonywane obecnie przez Ministerstwo względem zarządców i przewoźników przejęłaby Agencja Rozwoju Transportu Kolejowego (ARTK). Jej rolą byłoby wprowadzenie nowego modelu kształtowania stawek dostępu do torów z obecnego kosztowego na model rynkowy, dzięki któremu wysokość stawek dostępu nie będzie powiązana bezpośrednio z kosztami po stronie PKP PLK. Zadaniem ARTK byłoby także planowanie i zamawianie przewozów o charakterze usługi publicznej, zawieranie umów z przewoźnikami, rekompensaty ulg ustawowych, kreowanie stawek opłat za dostęp do infrastruktury transportu kolejowego, prowadzenie programów i rozliczanie projektów dofinansowania bocznic kolejowych i terminali intermodalnych. Obowiązkiem ARTK będzie racjonalizacja poziomu wypłacanych rekompensat, zarówno przez motywowanie beneficjentów rekompensat do obniżki kosztów, jak też pobudzanie potoku pociągów na sieci kolejowej przez odpowiednie kreowanie poziomu stawek dostępu do infrastruktury.
Przyśpieszenie inwestycji w infrastrukturę kolejową
KolejPL2020 ma przyśpieszyć modernizację linii kolejowych oraz inwestycje taborowe. Plan powinien zwiększyć istotnie efektywność wykorzystania funduszy UE i krajowych środków inwestycyjnych przewidzianych na kolej do 2023 roku – 67 mld zł, jak również stworzyć podstawy do aplikowania o środki UE w kolejnych perspektywach finansowych.
Plan działań zapewni kontynuację modernizacji dworców kolejowych wraz z otoczeniem – parkingami i monitoringiem, realizowane będą kolejne projekty deweloperskie wykorzystujące nieruchomości PKP. KolejPL2020 ma zapewnić komplementarność modernizacji linii kolejowej, dworców i taboru – wyeliminowanie sytuacji typu modernizacja linii bez modernizacji dworców, modernizacja linii bez poprawy oferty przewoźników (np. linia Warszawa – Łódź). Plan działań umożliwi włączenie kolei w spójny system transportowy drzwi–drzwi: autobus/samochód – pociąg – samochód/autobus.
Kolej z jednym biletem i nowymi pociągami
Rewolucją, którą wprowadza program KolejPL2020 jest jeden bilet na podróż pociągami wszystkich przewoźników kolejowych w Polsce – pod hasłem „Bilet na podróż, a nie na przewoźnika”. Nie wykluczy to jednak możliwości oferowania przez poszczególnych przewoźników ofert specjalnych na obsługiwane przez nich pociągi.
Wymianę lub modernizację taboru pasażerskiego, w tym pozyskiwanie środków unijnych, usprawni stworzenie wspólnego poolu taborowego, który umożliwi szybki dostęp obecnym i nowym przewoźnikom do taboru kolejowego o standardach oczekiwanych przez podróżnych.
Kolej zorientowana na nadawców ładunków
Celem programu jest istotne przeniesienie części ruchu towarów z nowych autostrad i dróg ekspresowych na tory. Będzie temu służyć aktywna działalność ARTK w dziedzinie kreowania opłat za dostęp do infrastruktury.
Plan podejmuje również kwestię obsługi tzw. „ostatniej mili”. Powrotowi do życia wielu z nieczynnych obecnie bocznic kolejowych służyć ma opracowanie nowych przepisów dotyczących zasad ich eksploatacji, znacznie upraszczających wymagania i procedury formalne; uproszczenie zasad współpracy z zarządcami infrastruktury kolejowej w zakresie odprawiania pociągów, zwolnienie z podatku od gruntów, na których położone są bocznice kolejowe. Nowością są proponowane programy dofinansowania rewitalizacji i budowy bocznic kolejowych, skierowane do gestorów ładunków.
Intensywny wzrost kolejowych przewozów intermodalnych wspierać ma wprowadzenie systemowych zasad ustalania poziomu stawek dostępu dla tych przewozów zamiast doraźnych zniżek taryf zarządcy.
Pierwsze efekty wdrożenia planu w 2016 roku mają być widoczne już rok później, jak wdrożenie Jednego Biletu na Podróż. Całość działań jest przygotowana do sukcesywnego wdrażania do 2020 roku.
