Jedyna szerokotorowa linia na Słowacji, dotychczas nieosiągalna dla pociągów pasażerskich, tym razem stanęła otworem przed miłośnikami kolei. Pod koniec października można ją było przemierzyć zabytkowym wagonem motorowym.
Organizatorem imprezy był czeski portal Želpage.cz przy wsparciu słowackiego Klubu Historycznych Pojazdów Kolejowych (KHKV). W imprezie „wziął udział” zabytkowy wagon motorowy z 1949 r. typu M131, zwany Hurvinkiem, wraz z doczepą. Specjalnie na tę okazję zostały zamontowane zestawy kołowe dostosowane do szerokiego toru.
Niemały koszt przejazdu – 50 euro – nie odstraszył miłośników kolei, którzy przybyli z najróżniejszych zakątków Europy. Wszystkie bilety zostały wyprzedane już na miesiąc przed imprezą.
Hurvinek na szerokim torze
Pociąg wyruszył na szlak o godz. 9.25 z depo w Haniskach pri Košicach (stacja początkowa szerokiego toru), dokąd uczestnicy imprezy dotarli z koszyckiego dworca zabytkowym Ikarusem 280 z 1990 r.
W czasie dwuipółgodzinnego przejazdu organizowano fotostopy w najciekawszych miejscach, w pociągu rozdawano pamiątkowe bilety i ilustrowane foldery informacyjne. Przez cały czas działał bufet, oferujący gorące napoje, przekąski i doskonałe czeskie piwo. Nowością na tego typu imprezach był bezpłatny dostęp do Wi-Fi.
Punktualnie w południe niezwykły pociąg dotarł do ostatniej stacji po stronie słowackiej – Mat’ovce. Zanim jednak wyruszył w drogę powrotną, dzięki uporowi organizatorów i uprzejmości straży granicznej, wykonał podjazd do samego punktu granicznego.
Po powrocie do stacji Haniska pri Košicach czekało jeszcze zwiedzanie depo i poznawanie historii budowy szerokotorowej linii.
Budowana w pośpiechu
Szerokotorowa linia ŠRT, zwana „słowackim LHS-em” powstawała w latach 60. ubiegłego wieku, jednak plany jej budowy pojawiały się już kilka lat po II wojnie światowej.
W latach 50. w Koszycach powstawała wielka huta żelaza, do której planowano dostarczać rudę koleją prosto ze Związku Radzieckiego. Zdecydowano się na budowę linii towarowej o prześwicie toru 1520 mm. Porozumienie w tej sprawie między kolejami SŻD i ČSD podpisano pod koniec 1963 r., a pół roku później rozpoczęto prace budowlane.
Budowa jednotorowej linii z Użgorodu na granicy Czechosłowacji i ZSRR do stacji Haniska pri Košicach trwała dwa lata, oficjalne oddanie jej do użytku nastąpiło 1 maja 1966 r. 11 dni później pierwszy pokazowy pociąg przewiózł magistralą ówczesnych notabli, potem linia była już eksploatowana regularnie przez ciężkie składy towarowe.
Budowana w pośpiechu linia borykała się z wieloma problemami, w kolejnych latach wychodziły na jaw niedociągnięcia i błędy popełnione w czasie prac.
Powstawały osuwiska, powodujące deformację toru, co skutkowało całkowitym wstrzymywaniem ruchu. Choć ambitne założenia dopuszczały linię do prędkości eksploatacyjnej 80 km/h, ta właściwie nigdy nie była osiągana ze względów bezpieczeństwa.
W latach 70. linia przeszła gruntowną modernizację, połączoną z elektryfikacją. Zastosowano napięcie 3000 V prądu stałego.
W 1993 r., po rozpadzie Czechosłowacji, nowym zarządcą linii stały się koleje słowackie ŽSR, które przeprowadziły gruntowny remont trasy, m.in. wymieniono nawierzchnię i wzmocniono podtorze. Dzięki tym pracom prędkość pociągów wzrosła do 60 km/h.
Świetlana przyszłość
Całkowita długość linii od stacji Haniska pri Košicach do granicy Maťovce/Użgorod wynosi 88 km. Na trasie znajduje się sześć mijanek i dwie bocznice prowadzące do elektrowni Vojany oraz do huty U.S. Steel w Koszycach. Przepustowość linii pozwala na uruchamianie 10 pociągów towarowych w ciągu doby o masie brutto do 4200 ton. Jedynym operatorem na linii jest państwowy przewoźnik towarowy ZSSK Cargo.
Przed słowackim LHS-em rysuje się świetlana przyszłość. Od wielu lat planuje się przedłużenie jej do granicy z Austrią. Powołano już słowacko-rosyjsko-ukraińsko-austriacką spółkę, która ma wybudować 400-kilometrowy odcinek szerokotorowej linii z Koszyc do Bratysławy i dalej – do Wiednia. Optymistyczne plany zakładają rozpoczęcie inwestycji na przełomie 2014/2015 r. i oddanie do eksploatacji całej linii w 2020 r.
