Komisja Europejska podjęła decyzję o skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawy przeciwko Hiszpanii w związku z niedopełnieniem obowiązku prawidłowej transpozycji i stosowania przepisów UE ustanawiających jednolity europejski obszar kolejowy.
Komisja jest zdania, że ramy regulacyjne dotyczące kolei w Hiszpanii naruszają szereg przepisów dyrektywy dotyczących: niezależności zarządcy infrastruktury w zakresie zarządzania - w szczególności określania opłat za infrastrukturę, zarządzania przedsiębiorstwami kolejowymi zgodnie z zasadami handlowymi oraz prawidłowego sporządzania umów.
W związku z tym w maju 2018 r. Komisja wystosowała wezwanie do usunięcia uchybienia, na które Hiszpania odpowiedziała w styczniu 2019 r., informując Komisję, że niektóre z podniesionych zastrzeżeń zostały rozwiązane poprzez przyjęcie nowych przepisów, podczas gdy inne wymagają dalszych prac. Komisja uznała jednak, że Hiszpania nie zapewniła prawidłowej transpozycji kilku artykułów dyrektywy i w związku z tym w październiku 2019 r. przesłała uzasadnioną opinię. W grudniu 2022 r. Hiszpania powiadomiła Komisję, że dokonała transpozycji dalszych środków, ale z analizy Komisji wynika, że nie wszystkie jej uwagi zostały uwzględnione.
W związku z tym Komisja podjęła decyzję o skierowaniu sprawy przeciwko Hiszpanii do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Przepisy UE, w tym dyrektywa 2012/34/UE, pomogły stworzyć otwarty europejski rynek kolejowy; operatorzy kolejowi poszerzyli wybór dostępnych usług i przyciągnęli nowych klientów, odchodząc od mniej zrównoważonych środków transportu.
Komisja uważa, że transpozycja i stosowanie dyrektywy 2012/34/UE w Hiszpanii jest nadal niekompletne w kilku aspektach.
Podczas gdy Hiszpania zmodyfikowała swoje prawo dotyczące ustalania opłat za korzystanie z infrastruktury w kierunku, który może potencjalnie spełniać wymogi określone w dyrektywie, wydaje się, że nowy system nie jest jeszcze operacyjny, zarządca infrastruktury (ADIF) cieszy się teraz odpowiednim poziomem niezależności w ustalaniu systemu pobierania opłat, ale hiszpańskie prawo zawiera przepis przejściowy, który zawiesza stosowanie nowych zasad do czasu zatwierdzenia i opublikowania nowych ustaleń przez zarządcę infrastruktury.
Ustawa nie zawiera jednak żadnego przepisu zobowiązującego ADIF do wdrożenia nowego systemu w wyznaczonym terminie. Jeśli nie zostaną podjęte szybkie działania, opłaty za dostęp do torów zostaną de facto uznane za podatki, które zostaną ustanowione w nadchodzących hiszpańskich ustawach budżetowych na lata 2024 i 2025. W tych okolicznościach istnieje ryzyko, że stary system będzie nadal obowiązywał do 2024/2025 roku. W konsekwencji przedsiębiorstwa kolejowe nie będą w stanie zakwestionować opłat za dostęp do torów. Ponieważ opłaty te są zawarte w ustawie, nie można ich zakwestionować przed hiszpańskimi sądami.
Ponadto niezależność zarządów zarządców infrastruktury i zasiedziałego przedsiębiorstwa kolejowego nie jest wyraźnie zapewniona. Biorąc pod uwagę skład zarządu, który jest powoływany przez Ministerstwo Transportu, prawo ministerstwa do wygaszania mandatów członków oraz zasady podejmowania decyzji, należy stwierdzić, że państwo jest w rzeczywistości w stanie wywierać decydujący wpływ na decyzje zarządu, w tym te dotyczące cen biletów.
Wreszcie, w umowie pomiędzy hiszpańskim rządem a zarządcami infrastruktury brakuje kluczowych elementów. Brakuje na przykład kluczowych wskaźników wydajności związanych z wydajnością i spadkiem kosztów dostępu.
