Zagrzebski dziennik Jutarnji list i Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) zorganizowały niedawno w stolicy Chorwacji spotkanie z chorwackimi ministrami, unijnymi urzędnikami, ekonomistami i ekspertami ds. transportu. Głównymi tematami spotkania były cele UE do 2050 r. w ramach tzw. Zielonego Ładu: bardziej efektywne wykorzystanie przepustowości kolei, zwiększenie przepustowości śródlądowego transportu wodnego, stworzenie infrastruktury dla paliw alternatywnych, niskoemisyjne ciężarówki, sprzedaż nowych bezemisyjnych samochodów od 2035 r. oraz promowanie wykorzystania statków towarowych zasilanych energią odnawialną.
W związku z wojną toczącą się na Ukrainie, znaczna część ukraińskiego eksportu przechodzi obecnie przez porty Morza Czarnego i Dunaju, które są często zawodne i powolne z powodu rosyjskiej inwazji. Ponieważ jednak porty Morza Czarnego przez pewien czas nie będą bezpiecznym punktem eksportu, konieczne jest poszukiwanie innych rozwiązań.
W tym celu Stany Zjednoczone we współpracy z Unią Europejską podjęły inicjatywę transportu kolejowego ukraińskiego zboża ze Lwowa w zachodniej Ukrainie do portów europejskich. Podczas konferencji Lothar Zeller, starszy doradca ds. sektora transportu w ramach partnerstwa pomocy technicznej JASPERS finansowanego przez Komisję Europejską i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR), przedstawił część tego planu, podkreślając rolę Chorwacji.
Współpraca przewiduje rozwój dwóch głównych szlaków do Europy Zachodniej i Południowo-Wschodniej. Jeden z nich prowadziłby ze Lwowa przez przejście graniczne na polskiej granicy w Mostiskach do portu w Gdańsku nad Morzem Bałtyckim w Polsce, skąd towary podróżowałyby statkami do Wielkiej Brytanii i Kanady.
Druga trasa biegłaby dalej na południe, zaczynając od Lwowa na granicy ukraińsko-węgierskiej, do Czopu w pobliżu granicy słowackiej, a następnie do Koszyc, gdzie by się rozdzielała. Z Koszyc pociągi towarowe przewożące ukraińskie towary jechałyby dalej do Czech i Austrii. Druga odnoga z Koszyc przebiegałaby przez Węgry, przez Hidasnémeti-Miskolc-Budapest-Székesfehérvár-Boba-Ukk-Zalaszentiván-Nagykanizsa-Gyékenyes do Chorwacji, a następnie przez Kapronca, Zagrzeb i Karlovac do portu Rijeka, który byłby głównym portem eksportowym dla towarów morskich do Afryki. Trasa ta ma około 760 kilometrów długości.
Wspólne przedsięwzięcie napotyka jednak kilka przeszkód technicznych. Jedną z nich jest rozstaw torów: na Ukrainie stosowane są głównie rosyjskie szerokie tory o rozstawie 1520 mm, podczas gdy w Europie są to standardowe szyny o szerokości 1435 mm. W tym celu ukraińskie tory musiałyby zostać zmodernizowane do standardów europejskich, aby umożliwić pociągom wjazd do UE bez zatrzymywania się. Kolejnym problemem jest fakt, że zaledwie połowa ukraińskich linii kolejowych jest zelektryfikowana.
Według doniesień medialnych, Stany Zjednoczone natychmiast zainwestują 220 mln euro w odbudowę odcinka linii kolejowej między Lwowem a granicą z Polską, a Komisja Europejska zatwierdziła 50 mln euro na przygotowanie odbudowy linii Lwów-Czop. Linie te miałyby zostać odbudowane do 2030 roku.
Na Węgrzech problemem jest 44-kilometrowa linia między Zalaszentiván i Nagykanizsa: ta część linii 17 nie jest zelektryfikowana i ma niską nośność. Chorwacja i Węgry podpisały porozumienie w sprawie modernizacji, a Komisja Europejska zadeklarowała 330 milionów euro (około 120 miliardów forintów) na pomoc w elektryfikacji i zwiększeniu nośności do 22,5 tony. Chociaż strona węgierska przygotowała już projekt, nie został on jeszcze zaproponowany do włączenia do nowego planu operacyjnego, co spowodowało opóźnienie o półtora roku: linia zostanie ukończona w najlepszym przypadku dopiero w 2027 roku.
Kolejnym problemem w Chorwacji jest budowa torów do Rijeki. Prace nie rozpoczęły się jeszcze na większości linii, a oceny oddziaływania na środowisko są nadal przygotowywane dla niektórych odcinków. Modernizacja linii kolejowej Dugo Selo-Križevci-Kapronca (Koprivnica)-Botovo-granica węgierska zaplanowana jest na 2025 rok, odcinka Hrvatski Leskovac-Karlovac na 2027 rok, a odcinka Škrljevo-Jurdani na 2028 rok. W 2030 r. przekazany zostanie odcinek Karlovac-Oštarije, w tym budowa 14- i 9-kilometrowego tunelu. Wreszcie, odcinek Oštarije-Škrljevo zostanie ukończony do 2032 roku.
