Rybnickie Muzeum wydało nową książkę poświęconą historii kolei. Tym razem, kontynuując wątki rozważane podczas III Rybnickiej Konferencji o Historii Kolei w 2014 r., badacze z całej Polski zdecydowali się przedstawić subiektywnie wskazane sukcesy i porażki polskiego kolejnictwa w latach 1918-1989.
Książka została podzielona na trzy części. W pierwszej z nich, poświęconej okresowi przejmowania przez władze kolejnictwa zarówno po 1918 r. jak i po 1945 r., doskonale widać priorytety jakie przyświecały organom i instytucjom przejemczym. Zaskakuje jednocześnie porównanie rzeczywistości w obydwu badanych okresach – bardzo dobrze widać tutaj działalność samych kolejarzy chcących przywrócić ruch i objąć kolej we władanie państwa polskiego (po 1918 r.).
Prezentowane w tomie teksty Dawida Kellera i Bartosza Kruka mają w większości charakter syntetyzujący. Z kolei artykuł Jerzego Pawłowskiego rzuca nowe światło na nacjonalizację mienia kolejowego po 1945 r. W pewien sposób koresponduje to (mimo odmiennych założeń) z dekretem z 1919 r. o przejęciu na własność państwa kolei zbudowanych przez byłe władze okupacyjne. Natomiast, tekst J. Odziemkowskiego prezentuje wykorzystanie kolei podczas wojny polsko-bolszewickiej, wskazując na znaczenie tego środka komunikacji w prowadzeniu działań zbrojnych.
Najpowszechniej postrzeganym elementem sukcesów kolei pozostaje jej działalność inwestycyjna. Zamieszczone w tomie artykuły wskazują jednak na inwestycje niezrealizowane (mimo zgłaszanych potrzeb – Mariusz W. Majewski) albo na praktyczne znaczenie największej inwestycji kolejowej okresu międzywojennego (czyli Magistrali węglowej) dla funkcjonowania przemysłu (Adam Frużyński). Zupełnie inne podejście prezentuje Alojzy Czech, który w swoim tekście wydobywa ludzi stojących za przedsiębiorstwami kolejowymi – ich właścicieli czy zarządców.
Nie sposób w przypadku kolei nie pisać o ludziach. Tekst K. Jasiaka dokumentuje wartość dodaną jaką pozostawiło międzywojenne kolejnictwo – etos służby i patriotyzm pracowników. Czas okupacji niemieckiej stał się okazją do weryfikacji myśli wpajanych wielokrotnie kolejarzom – stąd również obszerne biogramy osób zaangażowanych w działalność konspiracyjną. W tomie znalazł się również bardzo obszerny tekst Zbigniewa Bereszyńskiego o kolejarskiej „Solidarności”.
Świadectwem wcześniejszej epoki jest analiza opracowana przez Paulinę Dąbrosz-Drewnowską i Arkadiusza Drewnowskiego na temat czasopisma szczecińskich kolejarzy z początku lat pięćdziesiątych. Silnie ze sobą związane są też teksty Marcina Jarząbka i Andrzeja Synowca, które wskazują z jednej strony na doświadczenia klientów restauracji dworcowych w Krakowie (A. Synowiec), a z drugiej ujawniają pewną stereotypowość w postrzeganiu kolei w okresie PRL (M. Jarząbek).
Prezentowane w tomie teksty pozwalają wskazać przykłady sukcesów i porażek polskiego kolejnictwa. Co więcej analizy dotyczą głównie kolei państwowych, które jednak nie były nigdy jedyną formą własności tego środka transportu w Polsce. Jednocześnie widać, że dość łatwo przychodzi wskazanie pozytywnych przejawów funkcjonowania kolei – trudniej już wskazać to co się nie udało czy z czym kolej sobie nie poradziła. Tego typu analizy cały czas brakuje dla wcześniejszego okresu, a uważamy, że byłaby ona niezwykle interesująca. Sądzimy, że do oceny sukcesów i porażek kolei na ziemiach polskich przyjdzie jeszcze w przyszłości wrócić.
Książkę „Sukcesy i porażki kolei w Polsce: 1918-1989” objął patronatem Kurier Kolejowy.
Publikacja została dofinansowana ze środków Fundacji Grupy PKP. Partnerem wydania jest Narodowe Archiwum Cyfrowe.
