Zaczęło obowiązywać znowelizowane Prawo zamówień publicznych. Nowe regulacje wprowadzają ważne zmiany w systemie zamówień publicznych, m.in. wzmacniają pozacenowe kryteria oceny ofert, ułatwiają udział małych i średnich firm w przetargach oraz wiążą zamówienia z prawem pracy. Jednocześnie zaczęły obowiązywać przepisy rozporządzeń, potrzebnych dla prawidłowego prowadzenia postępowań przetargowych.
Nowelizacja, która weszła w życie 28 lipca, wdraża do polskiego prawa przepisy dwóch dyrektyw unijnych. Razem z rozporządzeniami stanowi legislacyjny pakiet pozwalający na spełnienie warunków wstępnych (tzw. warunków ex ante) dotyczących systemu zamówień publicznych, wymaganych przy realizacji inwestycji z dofinansowaniem funduszy europejskich. Otwiera to drogę do uruchamiania przetargów w projektach i minimalizuje ryzyko popełnienia nieprawidłowości.
Nowe przepisy stwarzają też ramy prawne dla zapowiedzianej przez wicepremiera Morawieckiego inteligentnej polityki zakupowej państwa, które ma stać się wymagającym technologicznie klientem.
Sprzyjać temu będzie rozszerzenie możliwości promowania innowacyjności w systemie zamówień publicznych. Nowelizacja wprowadza nowy tryb udzielania zamówień - partnerstwo innowacyjne. Pozwala on na zamawianie nieistniejących jeszcze technologii i łączenie w ramach jednej procedury różnych etapów prac badawczo-rozwojowych, a nawet wdrożeń. Ustawa przewiduje również możliwości stosowania kryterium oceny ofert związanego z innowacyjnością.
Kryterium najniższej ceny nie będzie dominujące
Ustawa wprowadza rozwiązanie, zgodnie z którym podczas oceny ofert kryterium ceny będzie mogło mieć wagę wyższą od 60 proc. tylko gdy przedmiot zamówienia jest ustandaryzowany, i zamawiający wskaże standardy w specyfikacji istotnych warunków zamówienia.
Nowa ustawa umożliwia również stosowanie kosztu cyklu życia produktu jako kryterium oceny ofert, w miejsce kryterium ceny. Koszt w całym cyklu życia przedmiotu zamówienia obejmuje cenę, ale też koszty użytkowania, remontów, usuwania, recyklingu itp. Oceniając oferty zamawiający będzie mógł określić, że bierze pod uwagę niektóre elementy kosztu cyklu życia przedmiotu zamówienia lub wszystkie.
Nowelizacja daje też możliwość uwzględniania takich cech oferentów jak np. kwalifikacje i doświadczenie osób wyznaczonych do realizacji zadania.
Nastąpi powiązanie zamówień publicznych z prawem pracy
Jeśli wykonanie jakiejś czynności w ramach zamówienia będzie polegać na wykonywaniu pracy, zgodnie z wymogami Kodeksu Pracy, to zamawiający będzie wymagał od wykonawcy lub podwykonawcy zatrudnienia osób wykonujących te czynności na podstawie umowy o pracę.
Zwiększy się udział małych i średnich firm w zamówieniach
Zamawiający będą mogli żądać osobistego wykonania kluczowych części zamówienia przez wykonawcę. Dzięki temu wyeliminowany zostanie problem tzw. „firm-teczek”, które nie dysponowały własnym zapleczem i bazowały jedynie na potencjale innych firm. Nierzadko sprowadzało to mniejsze, zwykle polskie przedsiębiorstwa, które faktycznie zatrudniają i posiadają sprzęt, wyłącznie do roli podwykonawców.
Nowelizacja rozszerza możliwość udzielania zaliczek, co ma szczególne znaczenie dla małych i średnich przedsiębiorców, ponieważ ułatwi pozyskanie środków finansowych na realizację zamówienia publicznego. Ustawa wprowadza też możliwość bardziej elastycznego dzielenia zamówień na mniejsze. Ponadto, firmy będą miały lepszą wiedzę o planowanych zamówieniach poprzez nałożenie na zamawiających obowiązku publikowania rocznych planów zamówień na stronach internetowych.
Będzie mniej biurokracji i …
Mniej będzie uciążliwych obowiązków przedkładania dokumentów przez wykonawców. Ustawa wprowadza zasadę, zgodnie z którą wymóg przedkładania dokumentów potwierdzających brak podstaw wykluczenia i spełnianie warunków udziału w postępowaniu będzie dotyczył jedynie wykonawcy, który złożył najkorzystniejszą ofertę.
Ponadto, zamawiający nie będzie mógł wezwać wykonawcy do złożenia dokumentów potwierdzających, że ten nie podlega wykluczeniu, spełnia warunki udziału w postępowaniu lub kryteria selekcji, jeżeli zamawiający posiada dokumenty dotyczące tego wykonawcy lub może je uzyskać za pomocą bezpłatnych i ogólnodostępnych baz danych.
Jednocześnie są to zmiany ułatwiające udział w postępowaniach małym przedsiębiorcom, których konieczność spełnienia licznych obowiązków biurokratycznych zniechęcała do udziału w postępowaniach. Stąd też stosunkowo liczne były postępowania z jedną tylko ofertą.
… większa ochrona prawna
Jeśli wartość zamówienia jest mniejsza niż progi unijne, możliwe będzie zaskarżenie do Krajowej Izby Odwoławczej warunków udziału w postępowaniu oraz wyboru najkorzystniejszej oferty. Do tej pory było to niemożliwe. Do tego Prezes UZP będzie wydawał opinie interpretacyjne, co zwiększy przejrzystość i jednolitość stosowania przepisów PZP.
Możliwe będzie udzielane zamówienia jednostkom podległym
Nowelizacja wdraża do Prawa Zamówień Publicznych instytucję in house (możliwość udzielania zamówień instytucjom podległym), jednak z istotnymi ograniczeniami w stosunku do dyrektywy unijnej - przede wszystkim zwiększającymi przejrzystość tego typu zamówień oraz ograniczającymi możliwość ich nadużywania. Przykładowe ograniczenia:
- zamówienia in house będą udzielane w ramach trybu z wolnej ręki (a nie jak dopuszcza dyrektywa w ogóle poza systemem zamówień publicznych),
- podmiot, któremu zostanie udzielone zamówienie, musi wykonywać 90 proc. swojej działalności na rzecz zamawiającego (dyrektywa dopuszcza 80 proc.),
- zakaz udziału kapitału prywatnego w podmiocie kontrolowanym, który wykonuje zamówienie (z wyjątkiem PPP i akcjonariatu pracowniczego),
- przepisy dotyczące in house wejdą w życie 1 stycznia 2017,
- wykonawca, który otrzyma zamówienie w trybie in house, będzie musiał osobiście wykonać kluczowe elementy zamówienia,
- umowa pomiędzy wykonawcą a zamawiającym wygaśnie w przypadku prywatyzacji wykonawcy.
Rozpocznie się proces elektronizacji zamówień
Nowela zakłada także elektronizację procesu udzielania zamówień publicznych. Polega ona na wprowadzeniu obowiązkowej komunikacji elektronicznej między wykonawcą a zamawiającym. Wymóg ten ma dotyczyć najważniejszych dokumentów w postępowaniu. Ustawodawca przewidział jednak sytuacje, kiedy zamawiający będzie mógł odstąpić od wymogu użycia elektronicznych środków komunikacji przy składaniu ofert.
Większość przepisów nowej ustawy weszła już w życie. Dłuższe vacatio legis przewidziano m.in. dla zamówień in-house (1 stycznia 2017 r.) i elektronizacji zamówień publicznych (kwiecień 2018 r.).
