Malta jest jednym z sześciu europejskich państw, gdzie nie ma kolei ani żadnego innego środka transportu szynowego. Kolej żelazna jednak na wyspie istniała, pamiątką po zlikwidowanej kilkadziesiąt lat temu krótkiej linii są fragmenty tuneli i wiaduktów oraz zachowany w doskonałym stanie dworzec. W budynku dawnej stacji znajduje się obecnie restauracja i minimuzeum kolejnictwa.
Historia kolejnictwa na niewielkiej wyspie jest niezwykle krótka. Pociągi kursowały z krótką przerwą przez 48 lat a długość jednej działającej linii nie przekraczała 12 km.
Wąskim torem do stolicy
Pierwsze wzmianki o potrzebie budowy kolei żelaznej pojawiły się w 1870 r. z inicjatywy Scotta Tuckera, jednak z powodu dużych kosztów inwestycji propozycja nie zyskała uznania lokalnego rządu. Dopiero 10 lat później udało się zebrać potrzebne fundusze i powołano spółkę Malta Railway Company, która w listopadzie 1880 r. przystąpiła do budowy linii. Linia o długości 11,5 km, biegnąca w osi wschód-zachód, połączyła stolicę wyspy – Valettę – z dawną stolicą – Mdiną. Na trasie było 10 stacji pośrednich. Zastosowano wąski tor o prześwicie 1000 mm, pociągi pasażerskie i towarowe prowadzone były przy użyciu trakcji parowej. Przejazd pociągiem pasażerskim z Valetty do Mdiny trwał około 30 minut.
Uroczystego otwarcia linii dokonano 28 lutego 1883 r. Z tej okazji punktualnie o 11.00 odbyła się procesja z kościoła Matki Bożej Zwycięskiej do stacji w Valletcie, której przewodniczył arcybiskup Malty Carmelo Scicluna. Duchowny pobłogosławił stację, lokomotywy i wagony a następnie wraz z przedstawicielami rządu i gubernatorem wyspy udał się w podróż do Mdiny.
Próby ratunku i upadek kolei
Pierwszy rok funkcjonowania kolei był rekordowy, z jej usług skorzystało ponad pół miliona pasażerów. Większość z nich podróżowała w najtańszej, trzeciej klasie. Kolejne lata to systematyczny spadek przewozów, coraz mniejsze dochody, a w konsekwencji pogorszenie jakości usług i redukcja liczby pociągów aż do ich całkowitego zawieszenia. W 1890 r. spółka Malta Railway Company ogłosiła bankructwo, a linia kolejowa decyzją sądu znalazła się w rękach rządu.
Przewozy pasażerskie ponownie wznowiono na początku 1892 r. Reaktywacja kolei poprzedzona była jednak niezbędnymi inwestycjami w naprawę infrastruktury i taboru. Kolej funkcjonowała do 1931 r., notując z roku na rok systematyczny odpływ pasażerów i spadek popularności wraz z rozwojem dróg i rozkwitem komunikacji autobusowej.
W ciągu ostatnich trzech lat działalności liczba przewiezionych pasażerów spadła o ponad połowę. Ostatnim dniem kursowania pociągów na Malcie był 31 marca 1931 r. Niecałe dwa lata później przystąpiono do demontażu infrastruktury, a następnie budowy drogi w śladzie linii kolejowej.
Garaż i schron w tunelu kolejowym
Od likwidacji kolei na Malcie minęło już 85 lat, a mimo to wciąż można podziwiać jej pozostałości. Zachowane zostały między innymi dwa tunele kolejowe w Valetcie i w pobliżu dawnej stacji Floriana. Pierwszy wykorzystywany był przez blisko pół wieku jako garaż, drugi służył w czasie II wojny światowej jako schron, a następnie zbudowano tam centralę telefoniczną. Pomiędzy obydwoma tunelami zachował się w dobrym stanie kamienny wiadukt.
Najbardziej namacalnym symbolem i pamiątką po kolei na Malcie jest okazały budynek dworca na dawnej końcowej stacji „Museum” w mieście Mdina. Od 1986 r. działa tu restauracja i małe muzeum kolejnictwa, gdzie między innymi zgromadzono kolekcję zdjęć i pocztówek oraz model parowozu. W zeszłym roku budynek przeszedł gruntowny remont, odzyskując dawny blask, a charakterystycznym elementem dodającym uroku stacyjce stały się czerwone okiennice.
